Yunanistan

Coğrafi Konum

Bulgaristan, Makedonya, Arnavutluk ve Türkiye ile sınır komşusu olan Yunanistan’ın yüzölçümü 131.957 km2’dir. Bu alanın yaklaşık %20’si sayıları 2000’i bulan adalardan oluşmakta ve 200’e yakınında yerleşim bulunmaktadır. Sahil şeridi 15.000 km., toplam sınır uzunluğu 1.181 km.’dir. Yunanistan’ın yaklaşık %80’i dağlık arazidir. 2000 m. yüksekliği aşan 30 dolayında dağ bulunmaktadır. En yüksek noktası 2904m. ile Olympus dağıdır. En uzun nehirleri Aliakmon (297 km), Achelos (220 km), Pinios (205 km) ve Meriç’tir (204 km.) Toplam uzunluğu 490 km. olan Meriç nehri aynı zamanda Türkiye ile Yunanistan arasındaki sınırı ayırmakta olup, 204 km’lik kısım Yunanistan topraklarındaki uzunluktur. Genelinde akdeniz iklimi hakimdir.

Siyasi ve İdari Yapı

Parlamenter bir cumhuriyet olan Yunanistan’da güçler ayrılığı ilkesine bağlı olarak yasama, yürütme ve yargı organlarının görev ve yetkileri anayasada düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanı, parlamento üyeleri arasından 5 yıllığına seçilmekte olup, Karolos Papoulias 2005 yılında yapılan seçimlerin ardından cumhurbaşkanı seçilmiştir. Parlamentoda 300 sandalye bulunmaktadır. Eylül 2007 ‘de yapılan seçimlerde çoğunluğu merkez sağ kanattaki Yeni Demokrasi Partisi (YDP) kazanmıştır. 4 Ekim 2009 tarihinde yapılan genel seçimlerde ise Panhelenik Sosyalist Partisi (PASOK) galip gelerek, parlamentoda çoğunluğu ele geçirmiş, ve George Papandreou başbakan olmuştur. Panhelenik Sosyalist Partisi (PASOK), Yeni Demokrasi Partisi (YDP), Komünist parti (KKE), Radikal Sol Koalisyonu (SyRizA) faaliyet gösteren başlıca siyasi partilerdir. Halen başbakanlığı Radikal Sol Koalisyonu lideri yürütmektedir.

Nüfus ve İşgücü Yapısı

Yunan nüfusunun etnik yapısı giderek artan sayıda mülteci ve göçmenlerin ülkeye akın etmesiyle değişmektedir. Nüfus tahminine göre Yunanistan’da 11.2 milyon insan yaşamaktadır. Son dönemlerde sayıları bir milyona yaklaşan göçmen ve mülteci Yunanistan’a yerleşmiş bulunmaktadır. Ülkeye Ortadoğu ve Afrika kıtasından, Çin ve Doğu Avrupa ülkelerinden göç olmaktadır. Avrupa’nın diğer ülkelerinde olduğu gibi Yunanistan’da nüfus giderek yaşlanmaktadır. Yunanistan’ın orta ve uzun vadede karşı karşıya kaldığı en önemli sorunların başında “nüfus yaşlanması” gelmektedir. Göç dışı rakamlara bakıldığında 10 milyonluk Yunanlı sayısı doğal ölümlerle azalmakta ve ülkedeki yaş ortalaması sürekli yükselmektedir. En son 2012 yılı rakamlarına baktığımızda nüfus göçe rağmen binde 5,5 düşmüştür. Büyük şehirlerdeki Arnavut mahalleleri ve Batı Trakya dışında ülke nüfusu artık geri döndürülemez biçimde tükenmektedir. Birçok bölgede yaş ortalaması 50’nin üstündedir. Yunanistan her yıl ortalama 200 bin kürtajla bu alanda AB şampiyonudur ve bu rakam doğum sayısının iki mislidir. Doğurganlık oranı çok düşüktür.

Temel Sosyal Göstergeler

Kaynak: The Economist Intelligence Unit Greece Country Report

Temel Ekonomik Göstergeler

Kaynak: The Economist Intelligence Unit

a:gerçek b: Tahmin c:Öngörü

GENEL EKONOMİK DURUM

Ekonomik Yapı

Yunanistan kabaca 11 milyon nüfusu olan ve satın alma gücü paritesiyle 2015 yılında 195 milyar dolar GSYİH üreten bir ülkedir. Kişi başına gelir ise satın alma gücü paritesiyle 2015 yılında 26 bin dolar değerinde gerçekleşmiştir.

IMF verilerine göre ise 2015 yılı Yunanistan’ın GSYİH değeri 195 milyar dolar değerinde olup, 191 ülke arasında 48. sıradadır. 2016 yılında ise 196 milyar dolar ile 47. sıraya düştüğü tahmin edilmektedir. 2017 yılında 205 milyar dolar değerine yükseleceği tahmin edilmektedir. (IMF World Economic Outlook Database October 2016)

Yine IMF verilerine göre kişi başı GSYİH cari fiyatlarla 2015 yılında 17.989 dolar olup, 191 ülke arasında 42. sıradadır. 2016 yılında ise 18.078 dolara yükseldiği tahmin edilmektedir. 2017 yılında ise 19.900 dolar olacağı tahmin edilmektedir. (IMF World Economic Outlook Database October 2016)

Yunanistan 1981 yılında Avrupa Birliği’ne girmiş, 2001 yılında ise euro sisteminin 12’nci üyesi olmuştur. 1980-2008 arasındaki 28 yıllık dönemde Yunanistan’ın milli geliri beş misli artmıştır. Finansal kriz yılı 2008 yılından önceki on yıl ile karşılaştırıldığında ise ülkenin milli geliri yüzde 237 artış göstermiştir. 2008 yılı sonunda kişi başına gelir Avrupa Birliği’ne girilen 1981 yılına göre de tam yüzde 365 oranında artmıştır. 2014 yılına gelindiğinde ise Yunanistan’ın kişi başına geliri Avrupa Birliği ortalamasının yüzde 72 kadarına karşı gelmektedir. 1981 yılından itibaren bu güne kadar ülkeye toplam 200 milyar euro kadar euro bölgesi fonlarından yatırım yapılmıştır.

Yunanistan’da devletin ekonomideki payı %40 oranındadır. Hizmet ağırlıklı ekonomiden oluşan Yunanistan gemi taşımacılığı, turizm ve bankacılık dışındaki sektörlerde rekabet edememektedir. Sanayinin GSYİH içindeki payı %12, tarımın %3.6, hizmetlerin ise %84.9’dur. Turizm, gemicilik, finans, inşaat ve telekom sektörün en önemli kalemleridir. İşgücünün %11.8’ini istihdam eden tarım sektöründe üretimi yapılan önemli ürünler taze meyve sebze, zeytin, tütün, şeker, pirinç, buğday, işlenmiş meyve sebze, konserve şeftali ve domates ve zeytinyağı’dır. Firmaların geneli küçük aile işletmeleridir.

Yunanistan özellikle sanayi ürünlerinde çok sınırlı ve az sayıda üretim imkanları ile toplam talebinin %80’ler gibi bir kısmını ithalat ile karşılayan ülke konumundadır.

Gemi taşımacılığı Yunanistan için hayati öneme sahip sektördür. Sektör ülke gayrisafi yurtiçi hasılasının %7.5’ini oluşturmakla birlikre 200.000’den fazla kişiye istihdam yaratmaktadır. Yunanistan ticaret filosu dünya filosunun yaklaşık %20’sini elinde bulundurmaktadır. (Müşavirlik Raporu) Yunanistan Gemiciler Birliği verilerine göre ülkenin gemi taşımacılığından elde ettiği senelik gelir 14 milyar doların üzerindedir.

Yunanistan ekonomisi için öneme sahip olan turizm sektörü ülke hasılasının yaklaşık %16’sını oluşturmaktadır. Sektörde 657 bin kişi istihdam edilmiştir.

GSYİH-Sektörlere Göre Dağılım (%)

Kaynak: E.I.U

Ekonomik Performans

E.I.U verilerine göre 2008 yılından itibaren Yunan ekonomisinin büyümesi daralmış olup, ekonomi 2009 yılında %3.1, 2010 yılında %5.4, 2011 yılında  %8.9 oranında, 2012 yılında %7.3 oranında daralmıştır. Ekonomi 2013 yılında da daralmasını sürdürmüş  olup, %3.2 oranında daralmıştır.

2014 yılında %0.4 oranında büyüyen ekonominin sermaye kontrolünün etkisi ve iktisadi faaliyetler üzerine olan program tedbirlerinin 3. ve 4. çeyrekte kendini hissettirmesi yüzünden 2015 yılında %0.33 oranında daralmıştır. 2016 yılında da %0.2’lik büyüme oranına ulaşılacağı öngörülmektedir.

ICAP Group tarafından açıklanan verilere göre; 2014 yılında şirket iflaslarında önceki yıla oranla %15.8 düşüş yaşanmıştır. Yunanistan’da geçen yıl 330 şirket iflasını isterken, bu rakam önceki yıl 392 olarak gerçekleşmiştir.

ICAP tarafından 17 Avrupa ülkesi arasında yapılan araştırmada, Yunanistan, iflasa giden şirket sayısı bakımından  İspanya’dan sonra ikinci sırada yer almaktadır. (Kathimerini- 23.10.2015)

IMF verilerine göre ekonomi  2015 yılında 0.2 oranında daralmıştır. 2016 yılında %0, 2017 yılında %2.7 oranında büyüyeceği öngörülmektedir. (IMF World Economic Outlook Database October 2016)

2016 yılının ilk çeyreğinde geçen yılın ilk çeyreğine göre ekonomik büyüme %1.3 oranında daralmıştır. Bir önceki çeyreğe göre ise büyüme %0.5 oranında daralmıştır.

2016 yılının ikinci çeyreğinde sanayi üretimi geçen yılın aynı çeyreğine göre %4.7 oranında büyümüştür. Yine ikinci çeyrekte perakende satış hacim endeksi %3.8 oranında daralmıştır.

Ekonomi Politikaları

Bütçe açıkları, borç stoğunda artış, kamu harcamalarında israf, sosyal güvenlik sistemindeki bozukluk, işgücü maliyetlerinin yüksekliği kronikleşmiş yapısal sorunlar olarak bilinmektedir.

2009 yılında bütçe dengesinin GSYİH içindeki payı %15.6 gibi kritik bir orana yükselmiştir. 2010 yılında bütçe dengesinin GSYİH’ye oranı %11, 2011 yılında %10.2,  2012 yılında %8.8 oranında gerçekleşmiştir. 2013 yılında da %13.1 oranında gerçekleşmiş olup, 2014 yılında %3.7 oranına indirilebilmiştir. 2015 yılında ise %7.5 oranında gerçekleşmiştir.

Yunanistan’ın kamu borçları 2013 yılında GSYIH’nin %178 oranında gerçekleşmiştir. 2014 yılında %180.5 oranında, 2015 yılında 177.7 oranında  gerçekleşmiş olup, aynı oranın 2016 yılında %179.8 olacağı öngörülmektedir. Yunanistan dünyada Japonya’dan sonra kamu borcu en yüksek olan ikinci ülke konumundadır.

Mart 2010’da toplanan AB Zirvesi’nde AB ve İMF’nin katkısıyla Yunanistan’a 110 milyar euro’luk finansal yardım paketi açılmıştır. Paket karşılığında kamu kesiminde maaşların kesilmesi, emekli maaşlarının indirilmesi ve kapsamlı vergi artırımları yapılması kararlaştırılmıştır. Haziran 2011’de ise Yunan parlamentosu kamu harcamalarını azaltmayı ve vergi artışlarını içeren orta vadeli mali stratejiyi onaylamıştır.

Vergi oranlarındaki artış, düşen reel ücretler ve yüksek işsizlikle beraber 2011 yılında özel tüketim harcamaları  %9.9 oranında, 2012 yılında %7.9 oranında, 2013 yılında %2.5 oranında daralma göstermiştir. 2014 yılında %0.7 oranında büyüyen özel tüketim harcamaları 2015 yılında %0.3 oranında büyümüştür. 2016 yılında %0.1 oranında daralacağı öngörülmektedir.

Yüksek kurumlar vergisi ve daraltıcı banka kredi politikaları sonucu yatırım harcamaları 2011 yılında %20.7, 2012 yılında %23.4 oranında, 2013 yılında %9.3 oranında  daralmıştır. Yatırım harcamaları 2014 yılında %2.7 oranında daralmıştır. 2015 yılında ise %0.9 oranında büyüyen yatırım harcamalarının 2016 yılında %4 oranında  daralacağı öngörülmektedir.

Eurogrup orta vadeli mali projeksiyonları, bütçe açığının GSYİH’ye oranının 2017’ye kadar %0.7 olmasını hedeflemiştir. Bütçe fazlası GSYİH oranının ise %4.5 olması amaçlanmıştır. Orta vadeli bütçe fazlası hedefinin etkin olmayan vergi tahsisatı ve gerçekçi olmayan özelleştirme hedeflerinden dolayı başarıya ulaşması mümkün gözükmemektedir. Hükümet 2017 için bütçe fazlası hedefini %3’e indirmiştir.

Gelir artırıcı ve harcama kısıcı politikaların yanısıra 50 milyar euro’luk kamu varlıklarının özelleştirilmesi programının da yürürlüğe konması kararlaştırılmıştır. Bununla beraber, özelleştirme süreci çok ağır ilerlemekte olup, başarıya ulaşmamıştır. 2020 yılına kadar kümülatif 24 milyar euro’luk hedefin başarıya ulaşma ihtimali mümkün gözükmemektedir. Halen, özelleştirme hedefinin ancak %6’sı başarılabilmiştir.

Euro ülkeleri maliye bakanları Yunanistan’a verilecek ikinci yardım paketini Mart 2012’de yaptıkları toplantıda onaylamışlardır. Yunanistan Mart ayında özel yatırımcıların elindeki devlet tahvillerini daha uzun vadeli ve yarıdan düşük nominal değerde kağıtlarla değiştirerek borçlarını 100 milyar euroyu aşkın bir miktarda azaltmayı başarmıştır. Takasın başarısı üzerine euro ülkeleri maliye bakanları 2014 yılına kadar Atina’yı finanse edecek 130 milyar euroluk ikinci yardım paketini onaylamışlardır.

Yunanistan parlamentosu, hükümet içindeki çatlağa ve şiddetli halk gösterilerine rağmen, uygulanması düşünülen ve yeni yardımların kapısını açacak ve ülkenin iflasını önleyecek harcama kesintileri ve vergi artışlarından oluşan bir tasarruf önlemleri paketini 2013-16 Orta Vadeli Finansal Strateji Çerçevesinde 2012 kasım ayının başlarında  onaylamıştır. 2013-2014 yılları için 13,5 milyar euro tutarındaki kesintiler şu an 65 olan emeklilik yaşında iki yıl artış, ücret ve maaşlarda kesintiler ve mevduat vergilerinde artış içermektedir.

Özel sektörün elindeki kamu borcunun yeniden yapılandırılmasına, ve 2012 yılında Yunan tahvillerini elinde bulunduran kamu sektörünün borç vadelerinin uzatılmasına, faizlerin düşürülmesine rağmen, kamu borcunun sürdürülebilirliği şüphe ile karşılanmaktadır.

Yunanistan’da hükümetin, AB ve IMF’nin mali yardımlarının sürmesine ilişkin çok yönlü yasa tasarısının oy çoğunluğuyla 2013 nisan ayında meclisten geçmesinin ardından ülkede huzursuzluk iyice derinleşmiştir. Parlamentodan geçen tasarı ile kamu kurum ve kuruluşlarında işten çıkarmalar, tasarruf amacıyla bazı okulların ve savunma sanayisindeki kurumların birleştirilmesi, belediye zabıtaları ile okul güvenlik birimlerinin iptal edilmesi, belediye bütçelerinin Maliye Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığınca kayyum altına alınması öngörülmektedir. Öte yandan, Yunan Hükümeti, Troyka ile varılan anlaşma gereğince 4 bini 2013 yılı içerisinde olmak üzere 2014 yılı sonuna kadar yaklaşık 15 bin devlet  memurunun  işine son vermeyi planlamıştır.

Yunanistan’da işsizlik  2015 yılında %25 oranında gerçekleşmiştir. Genç işsizlik yüzde %50’ye yakındır. 10.7 milyon nüfusta 5 milyon kişi çalışmamakta, emekli ya da işsizdir. Faal çalışan 3.5 milyon civarındadır. Kısacası 3.5 milyon, 5 milyona bakmaktadır. Ülkede yaklaşık 3 milyon hane mevcut olup, bunun 2.5 milyonu ödenmeyecek kadar ağır vergi borcu altındadır.

Piyasalardan 2011’de borçlanma imkanı kalmayan Yunanistan’a Euro Bölgesi tarafından sağlanan 240 milyar euroluk kurtarma paketlerinin süresi 2014’ün sonunda dolmuş olduğu için, Ocak 2015 seçimlerini takiben yeni Çipras hükümeti süre uzatımı talebinde bulunmuştur. Eurogroup, haziran ayının sonuna kadar yeni hükümete süre uzatımı tanımış olup, yükümlülüklerin yerine getirilmesi doğrultusunda 3. finansal yardım görüşmelerine başlanacağını umut etmektedir.

2014’ün sonunda  Yunan hükümeti borcun kırpılmasından ziyade borç vadelerinin uzatılması ve faizlerin düşürülmesi doğrultusunda kamu borcunun yeniden yapılandırılması görüşmelerine başlanmasını ümit etmektedir. Resmi alacaklılar ise borcun kırpılmasına sıcak bakmamaktadır.

Yunanistan’ın yüzde 60’ı Euro Bölgesi’ne, yüzde 15’i devlet tahvillerine, yüzde 10’u IMF’ye, yüzde 8’i Yunan bankaları ve yabancı bankalar başta olmak üzere diğer kreditörlere, yüzde 6’sı da Avrupa Merkez Bankası’na olmak üzere toplamda yaklaşık 323 milyar avro borcu bulunmaktadır.

Yunanistan’ın kamu borçlarının yarıdan fazlası, yani çok önemli bir kısmı 2020 yılından itibaren 30 yıl içinde ödenmeye başlanacak olup, düşük faizlidir. Kısa vadede önemli olan IMF kredileri ve Avrupa Merkez Bankası’na olan borçlardır. (ELA-Bankalara destek fonları) Bu borçlar küçük miktarda olmasına rağmen, IMF ve Avrupa Merkez bankası tabi olduğu kuralların dışına çıkamamaktadır. Dolayısıyla kısa dönemde Yunanistan’ı borç açısından zorlayan bu iki kurumun olacağı beklenmektedir.

2014’ün ikinci yarısında Yunanistan euro bölgesinde en hızlı büyüyen ekonomiydi. Ama 2015 yılının ilk çeyreğinde  yeniden resesyona girmiştir. 2014 yılının ilk üç çeyreğinde Yunanistan’ın çeyreklik büyümeleri pozitife dönmüş iken, son çeyrekte kendini gösteren politik istikrarsızlıktan dolayı 2015’in ilk çeyreğinde ekonomi geçen yılın aynı çeyreğine göre sadece %0.3 oranında artmıştır. 2014’in 3. çeyreğinde  gerçekleşen %1.5, son çeyreğinde gerçekleşen %1.3 oranındaki büyüme oranlarıyla karşılaştırıldığında Yunan ekonomisinin 2015 yılından itibaren büyüme ivmesini kaybettiği ve resesyona girdiği anlaşılmaktadır.

Bugün gelinen durumda Yunanistan borçları ödeyememesinin yanısıra maaşları dahi ödemekte zorlanmaktadır. Bu nedenle yardıma müthiş ihtiyacı olduğundan, haziran ayının sonunda temin edilecek 7,2 milyar Euro’luk dilimle  30 Haziran’da IMF’e 1,6 milyar Euro borcun ödenmesi planlanmıştır. Ancak bu miktarın serbest kalması için, kemerin daha ileri deliklere kadar sıkılması şart koşulmuştur. Bu şartlar ise, Çipras’ın meydanlarda sarf ettiği popülist söylemlerle çeliştiği için  5 temmuz’da emeklilik sistemi, katma değer vergisi ve kurumlar vergisi ile savunma harcamalarına yönelik katı “kemer sıkma” politikalarının oylandığı halkoylaması düzenlenmiştir. Yunan halkı  kemer sıkma önlemleri” denen ekonomi-politikalarının uygulanmasına %60 oranında hayır oyu vermiştir. Bu arada Yunanistan, 30 Haziran’da vakti gelen borcu da ödemeyeceğini bildirerek, IMF tarihinde borcunu ödemeyen ilk gelişmiş ülke ünvanına hak kazanmıştır.

Kemer sıkma önlemleri arasında savunma sanayiine ayrılan fonun yarıya indirilmesi, emeklilik sistemi tarafından yapılan maaş ödemelerinin makul düzeylere indirilmesi,  şirketlerin ödediği kurumlar vergisinin yüzde 29 düzeyine çıkarılması talep edilmektedir.
Ayrıca erken emekliliğin kaldırılması da Troyka’nın Yunanistan’dan talep ettiği ana başlıklar arasında yer almaktadır. Bu arada Troyka, EKAS adı ile bilinen ve fakir emeklilere, standart emeklilik maaşına ek verilen ödemenin 2017 yılında kaldırılmasını isterken, Çipras tarafı ancak 2018-2020 arasında bu adımı atabileceklerini ifade etmektedir.

Yunanistan’da en büyük sorunun başında emeklilik sisteminin sorunları yer almaktadır. Yunanistan’da Euro cinsinden yapılan emeklilik ödemeleri tüm Avrupa’nın en yüksek emeklilik ödemelerini oluşturmaktadır. Üstelik kamu çalışanları çoklukla 50 yaşında emekli olmuşlardır.  Ama bugün durum değişmiş olup, son dört yılda 2010 yılından bu yana sekiz defa emeklilik ödemeleri düşürülmüştür. Halen ortalama emeklilik ödemesi 700 euro civarındadır. Yunanistan’da fakirlik sınırı ayda 665 euro civarında olup,  emeklilerin yüzde 45 kadarının aldığı emeklilik maaşının, bugün fakirlik sınırının altında kaldığı görülmektedir.

Yunan hükümetinin 86 milyar avroluk “Üçüncü Kurtarma Paketi”ne ilişkin Avrupalı kurumlarla vardığı anlaşma ağustos 2015 tarihinde Yunan Parlamentosunda onaylanmıştır. Yunan ekonomisinde 2016 yılı için yüzde 0,50, 2017 için yüzde 1,75 ve 2018 için yüzde 3,5 faiz dışı fazlalık oluşturulması öngörülen anlaşmada, taşınmaz mal varlıklarında ve bazı ürünlerde vergilerin artırılması, iş ve sosyal güvenlikle ilgili konularda köklü değişiklikler yapılması, bazı mesleklerin ve enerji piyasasının serbestleştirilmesi, çiftçilere yakıt vergisi muafiyetinin kaldırılması ve tarım ürünlerinin vergilendirilmesi, özelleştirmeler için özel bir fon oluşturulması ve 2017 sonuna kadar bu fona özelleştirmelerden elde edilecek 6,4 milyarlık kaynak aktarılması gibi reformlar yer almaktadır.

Yunanistan’da, 20 Eylül 2015’de yapılan genel seçimlerin ardından Radikal Sol İttifak (SYRIZA) lideri Aleksis Çipras başkanlığında, Bağımsız Yunanlılar (ANEL) partisinin desteğiyle kurulan koalisyon hükümeti Ekim ayında güvenoyu almıştır.

Hükümetin öncelikli hedefinin ekonomik kalkınmanın sağlanması ve borcun yeniden yapılandırılması olduğunu vurgulayan Çipras,  krizden ve denetim sürecinden bir an önce çıkılmasını amaçladıklarını belirtmiştir.  İlk değerlendirmenin tamamlanmasını takiben, borcun azalmasıyla ilgili müzakerelerin başlatılması ve 2017’inin başında uluslararası para piyasalarına açılmak hedeflenmektedir.

Avrupalı kreditörlerle imzalanan anlaşmalar sonrası sancılı kemer sıkma politikalarını hayata geçirecek olan hükümetin, Avrupa Birliği ve kreditörlerin 86 milyar avroluk “Üçüncü Kurtarma Paketi” karşılığında dayattığı reformları da uygulaması beklenmektedir. 86 milyar avroluk kredinin ilk dilimi (26 milyar euro) ağustos 2015’de serbest bırakılmıştır.

Kreditörler (Avrupa Komisyonu, Avrupa Merkez Bankası, Avrupa İstikrar Mekanizması ve İMF) ve Yunan otoriteleri arasında yapılacak program görüşmelerine 2016 Şubat ayında başlanmıştır.

ICAP Group tarafından açıklanan verilere göre; 2014 yılında şirket iflaslarında önceki yıla oranla %15.8 düşüş yaşanmıştır. Yunanistan’da geçen yıl 330 şirket iflasını isterken, bu rakam önceki yıl 392 olarak gerçekleşmiştir.

ICAP tarafından 17 Avrupa ülkesi arasında yapılan araştırmada, Yunanistan, iflasa giden şirket sayısı bakımından  İspanya’dan sonra ikinci sırada yer almaktadır. (Kathimerini- 23.10.2015)

22 Mayıs 2016 tarihinde toplanan parlamentoda ikinci defa bir torba yasa geçmiştir.

25 Mayıs 2016 tarihinde ise Eurogroup toplantısında prensipte 10.3 milyar euro’luk kredi diliminin serbest bırakılmasına karar verilmiştir. Bunun için öncelikli reformların geçiş şartı konmuştur.

Öncelikli reformların parlamentodan geçmesini takiben 8 Haziran 2016’da 10.3 milyar euro’luk dilimin serbest bırakılmasını Eurogroup çalışma grubu onaylamıştır. 7.5 milyar euro’nun hemen ödenmesi, geri kalan 2.8 milyar euro’nun ise üçüncü çeyreğin sonuna kadar ödenmesi kabul edilmiştir.

Üzerinde anlaşılan 10.3 milyar euroluk nakit kaynak 2015 yazında yaşanan ödeme riskinin tekrarını ortadan kaldırmıştır. Yeni dilimin serbest bırakılmasının hükümetin borç-servis yükümlülüğünü zamanında tamamlamasına katkıda bulunacağı düşünülmektedir.

Yine Eurogroup toplantısında 2018 yılında programın başarıyla tamamlanmasını takiben  borç yapılandırmanın görüşülmeye başlanması kararlaştırılmıştır. Ayrıca, programın destekleneceğine dair IMF’den taahhüt alınmıştır.

25 Ekim 2016’da Avrupa İstikrar Mekanizması (ESM) üçüncü ekonomik uyum programının ilk gözden geçirilmesinin tamamlanmasını  takiben, 2.8 milyar euro dilimin tahsis edilmesine karar vermiştir.

2016 yılının başından beri ülkede siyasi tansiyon giderek artmakta ve sosyal güvenlik reformlarına yönelik protestolar ve grevler yaşanmaktadır. Politik reaksiyon ve yavaş ekonomik büyümenin programın başarısını engelleyeceği öngörülmekte olup, 2016-20 döneminde Yunanistan’ın Euro bölgesinden ayrılması riskinin %60 oranında olduğu değerlendirilmektedir.

Enflasyon

Düşen ücretler ve işsizliğin etkisiyle 2015 yılında ekonomi deflasyonun etkisinde olup, enflasyon oranı %-1.1 oranında gerçekleşmiştir. 2016 yılında da enflasyon oranının %0 olacağı beklenmektedir.

Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü

Yunanistan’a yapılan yatırımların hangi sektörlere yöneldiği ve hangi ülkelerin ne kadar tutarda yatırım yaptığının belirlenebilmesi amacıyla; Yunanistan’a yapılan doğrudan yatırımlar, Yunanistan Merkez Bankası’ndan ve Yunanistan Yatırım Ajansı’ndan alınan verilerle, kriz öncesi (2003-2008) ve kriz sonrası (2009-2014) dönemleri karşılaştırmalı olarak, sektörel ve ülke bazında incelenmiştir. Ayrıca 2012-2015 yılları arasında, Yunanistan’a hangi ülkelerin ne kadar tutarda yatırım yaptığını belirleyebilmek için Atina Ticaret Müşavirliği’mizden bilgi alınmıştır.

Yunanistan’a yapılan doğrudan yatırımların ülke bazında dağılımı incelendiğinde Yunanistan’daki doğrudan yabancı yatırımların büyük kısmının Avrupa Birliği ülkeleri tarafından yapıldığı görülmektedir. Kriz öncesi ve sonrası dönemde doğrudan yatırım yapan ülkelerin dağılımında ciddi değişimler gözlenmesine rağmen incelenen iki dönemde de Almanya ilk sırada yer almaktadır. Ayrıca, diğer bir dikkat çeken husus İsviçre ve Amerika’nın kriz sonrası dönemde Yunanistan’daki yatırım miktarını neredeyse iki katına çıkarmış olmasıdır. Bununla birlikte, nihai olarak bakıldığında, Yunanistan’a yapılan doğrudan yatırımlar 2008 krizi sonrası altı yıllık dönemde önceki altı yıllık döneme kıyasla %38,7 azalmıştır.

Yunanistan’a yapılan yabancı yatırımların ülke bazında dağılımı incelendiğinde; 2012-2015 yılları arasında Amerika’nın 11 adet (iki adet yatırımın tutarı bilinmemektedir.) toplam 652 milyon avro tutarında yatırım yaptığı belirlenmiştir. Söz konusu yatırımların enerji, finans, gayrimenkul, imalat ve turizm sektörlerine yönelik olduğu görülmüştür. 2012-2015 yılları arasında tutar bazında en yüksek yatırımı ise, yaklaşık 1,4 milyar avro ile İngiltere’nin yaptığı görülmektedir. İngiltere ise yatırım alanı için finans ve imalat sektörünü tercih etmiştir.

Yatırımlara Sağlanan Teşvikler

Beş yıldan daha fazla süre ile faaliyette bulunacak yatırımcılar faiz sübvansiyonu ve vergi istisnaları sayesinde eğer yatırımları ile ihracata dönük üretim yapıyorlar ise veya ithal ikameci bir yaklaşımla ithal edilmekte olan ürünlerin ithalini engellemişseler, ilave vergi teşvikleri verilmektedir. 10 milyon doları aşan yatırımlar veya yabancı katılımcılar var ise, 5 milyon doları aşan yatırımlar için Yunan Yatırım Kurumu (Invest In Greece- www.investingreece.gov.gr) olarak projenin gerçekleşmesinden sorumlu olup, ilave hükümet teşvikleri de verilmektedir.

Bir yatırımın genişletilmesi veya kurulması için ön şart aranmamakla birlikte bir yatırımcı vergi ve/veya yatırım teşviki talep ettiğinde performasına ilişkin veriler aranmaktadır. Yerel katkı, ithal ikamesi, ihracata dönük olması ve teknoloji transferi gibi hususlar Yunan Hükümet yetkilileri tarafından değerlendirilerek yatırım teşvikleri verilmektedir. Ayrıca, yatırım teşviklerinin verilmesi sırasında verimliliği sağlayamayan firmaların aldıkları teşviklerin iadesi veya kaldırılması mümkün olabilmektedir. İzin için hükümete sunulan bütün bilgiler gizli olarak değerlendirilmektedir.

Avrupa Birliği ülkeleri dışından gelen yabancılar, oturma ve çalışma müsaadesi aldıktan sonra çalışabilmektedirler. Yabancı yatırımcıları etkileyen ayırımcı veya tercihli ithalat/ihracat politikaları bulunmamakta olup, bu ve benzer hususlar artan bir şekilde AB düzenlemeleri çerçevesinde yürütülmektedir.

Yunanistan’da yürürlükte olan ve ağırlıklı olarak AB kaynaklarından temin edilen yatırım teşvikleri yatırımcılar için olağanüstü kolaylık ve imkanlar sağlamakta olup, mevcut teşviklerin çok büyük bir oranı hibe şeklinde temin edilen sübvansiyonları içermektedir. Yunanistan, AB ile mutabakat çerçevesinde belirlenmiş olan gelişmişlik düzeylerine göre bölgelere ayrılmıştır. Mevcut alt yapı, kişi başına düşen milli gelir, doğal ve beşeri kaynakların mevcudiyeti gibi somut kriterlere göre ülke belli başlı 6 bölgeye ayrılmıştır. Yatırım teşviklerinde yerli yabancı ayrımı yapılmayıp her türlü yatırımcıya aynı imkanlar sunulmaktadır.

Yunanistan Yatırım Kurumu Invest in Greece’in sitesindeki (www.investingreece.gov.gr) ilgili kanun maddelerinin incelenmesinden de görüleceği üzere teşvik konusu yatırımın özellikle istihdam yaratıcı üretime yönelik yatırımlardan oluşması şart koşulmaktadır.

Mevcut teşvikler;

Nakit sübvansiyonu (Cash Grant): Yatırım projesinin belli bir oranının doğrudan devlet tarafından sübvanse edilmesidir.

Leasing Subvansiyonu (Leasing subsidy): İstihdam ve üretime yönelik olarak yeni makine ve ekipman kiralanmasında mevcut projenin belli bir oranının devlet tarafından karşılanmasıdır.

Vergi Muafiyeti (Tax exemption): Yatırımın tamamlanmasını takibeden ilk on yıl içerisinde dağıtılmayan kârlardan gelir vergisi muafiyetini kapsamaktadır.

Ücret Yardımı: Yatırım sonucunda yaratılan iş imkanlarında istihdam edilen işçilerin işverene maliyetinin belli bir kısmının devlet tarafından sübvanse edilmesidir.

Ülkedeki Serbest Bölgeler

Yunanistan, Pire, Selanik ve Heraklion-Girit liman bölgelerinde mevcut üç serbest ticaret bölgesine sahiptir. Yabancı orijinli mallar bu bölgelere gümrük ve diğer vergileri ödenmeksizin getirilir ve transit yüklemesi yapılır veya re-export edilirse gümrük ve diğer vergilerden muaffiyeti devam eder. Kalkınma Bakanlığı’ndan edinilen en son bilgilere göre, Etoloakarnania’da (Batı Yunanistan) bulunan Astakos Denizcilik ve Sanayi Serbest Bölgesi kısa süre önce faaliyete geçmiştir. Diğer yandan, halen altyapı çalışmaları süren ve yakın gelecekte faaliyete geçmesi beklenen bir diğer serbest bölge ise Evros (Meriç) bölgesinde bulunan Ormenio Serbest Sanayi Bölgesidir.

Benzer şekilde, alıcı adına, depolomaya ve malların transferine ilişkin olarak bölgede düzenlenen belgeler damga vergisinden de muaftır.

Yükleme-boşaltma işlemleri AB’nin 2504/88 ve 2562/90 sayılı Yönetmeliklerine göre yürütülmektedir. Transit malların antrepolarda tutulma imkanı bulunmaktadır. Ayrıca bölgeler paketleme, tasnif etme ve etiketleme işleri için de kullanılabilmektedir. Montaj ve imalat işlemleri az da olsa Selanik bölgesinde bulunmaktadır. Ambar masraflarının her altı ayda ödenmesi ile depolama süresinde bir sınırlama bulunmamaktadır.

Ülkede İş Kurma Mevzuatı

Yunanistan’da gerek yerli gerekse yabancı yatırımcılar şirket kurma veya kendi işyerlerini açma hakkına sahiptirler. Milli güvenlik nedeniyle bazı adalarda ve sınır bölgelerinde arazi alımında ve AB vatandaşları dışındakilere madencilik, bankacılık, denizcilik ve hava taşıma, basın-yayın konusunda kısıtlamalar devam etmektedir.(www.investingreece.gov.gr)

Türk yatırımcı için Yunanistan’da belli prosedürleri takip etmek suretiyle, Şirket kurmak veya Şube açmak mümkündür. Ayrıca Yunan mevzuatı, %100 Türk sermayeli şirket kuruluşuna izin vermektedir.

Yunanistan’ın son dönemde yaşadığı ekonomik kriz, ülkede belirsizlik ortamını artırarak ülkedeki yatırım ortamının kötüleşmesine yol açmış, yatırımların azalmasına, işsizlik oranlarının yükselmesine neden olmuştur. Bunun yanında, son 86 milyar avroluk yardım paketi kapsamında kurumlar vergisi ve tüketicilerden alınan vergilerde artışa gidilmesi, yabancı yatırımcının yatırım iştahının azalmasına neden olması da beklenmektedir.

Yabancı sermayeli bir yatırımcı Yunanistan’da çeşitli hukuki şekillerde faaliyet gösterebilir. Yunan mevzuatı kapsamında; tamamı yabancı sermayeli şirket kurmak, şube açmak, bir başka girişimci ile birlikte ortak girişim sözleşmesi çerçevesinde faaliyet göstermek ya da bir ortaklık kurmak belli başlı yabancı yatırım türleridir. Yunanistan’da kurulmuş bir yabancı sermayeli şirket, bütün ortakları yabancı olsa bile Yunan şirketi statüsünde sayılmaktadır.

Yabancı yatırımcılar Yunanistan’da doğrudan yabancı sermayeli bir şirket kurmak istediklerinde genel olarak bir Limited şirket ya da Anonim şirket kurmak ya da 3. ülkedeki mevcut bir şirketin Yunanistan’da şubesini açmak yollarından birini tercih etmektedirler.