Romanya | Evladi Fatihan

Temel Sosyal Göstergeler

Resmi Adı	Romanya
Nüfus	19,8 milyon
Dil	Romence. Ayrıca yaygın olarak İngilizce, Fransızca, İtalyanca ve Almanca
Din	Ortodoks (%87), Protestan (%6,8) Katolik (%5,6), Diğer (%0,6)
Yüzölçümü	238 391 Km²
Başkent	Bükreş
Başlıca Şehirleri (1000)	Bükreş (1 931), Yaş (Iasi) (317), Timisoara (304), Köstence (Constanta) (306), Cluj-Napoca (306), Craiova (301), Galati (297), Braşov (281)
Cumhurbaşkanı	Klaus Iohannis
Başbakan	Dacian Ciolos
Para Birimi	Lei

Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Romania Country Forecast (Nisan 2016)

Coğrafi Konum

Asya, Avrupa ve Ortadoğu’nun kavşak noktasında, Tuna Nehri ve Karadeniz yakınlarında yer alan Romanya, coğrafi yerleşim açısından oldukça stratejik bir konuma sahiptir. Büyük bir ekonomik potansiyeli elinde bulunduran ülke, gelişmiş sanayii ve tarım alanlarının yanı sıra zengin doğal kaynakları açısından da oldukça şanslıdır.

19,7 milyonluk nüfusu ve 238 391 kilometrekarelik yüzölçümü ile Avrupa’nın güney doğusunda yer alan Romanya, Bulgaristan (608 km), Macaristan (443 km), Moldova (450 km), Sırbistan (476 km) ve Ukrayna (531 km) ile sınıra sahiptir.

Başkenti Bükreş olan ülkenin diğer önemli şehirleri Köstence, Yaş, Timisoara, Cluj-Napoca, Galati, Braşov ve Craiova’dır.

Siyasi ve İdari Yapı

Romenler, diğer Latin ulusları gibi M.S. ilk 1 000 yıl içinde ortaya çıkmış ve Trakyalı ataları olan Hint-Avrupa köklü “Dacia”lılar ile aynı bölgede yaşamışlardır. Bugün Romenler Doğu Roma dünyasının yegane temsilcisidir ve Romence de İspanyolca, İtalyanca ve Fransızcanın yanında başlıca Latin kökenli dillerden birisidir.

İlk kez 1859 yılında Wallachia ve Moldavia Prensliklerinin birleşmesi ile doğan Romen ulus devleti, 400 yıl kadar Osmanlı egemenliğinde kalmış ve 1878 yılında resmi bağımsızlığını ilan ederek üç yıl sonra da bir krallık haline gelmiştir. Ancak söz konusu krallık, Romen nüfusun sadece bir kısmını kapsamış, 3 milyon kişi Macaristan yönetimindeki Transilvanya’da, 2 milyon kişi Rusya kontrolündeki Bessarabia’da ve küçük gruplar da Bulgaristan’a ait bulunan Dobruca bölgesinde kalmışlardır. Krallığın,Romanyalıların tamamını bir yönetim altında toplama hedefi, ancak I. Dünya Savaşı’nın ardından 1918 yılında Transilvanya, Bessarabia, Bukovina ve güney Dobruca bölgelerinin Romanya ile birleşmesi ile gerçekleştirilmiştir. Böylelikle ülke bir anda iki misli büyümüş, ancak bu yeni bölgelerin ekonomik gelişmesi, ya da tam anlamıyla entegre olması sağlanamamıştır.

II. Dünya Savaşı sonrası ülke, diğer Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri gibi Sovyet egemenliği altına girerek komünist rejimi benimsemiştir. 1945 yılında Sovyetler Birliği destekli Romanya Komünist Partisi (RCP) yönetimi ele geçirmiş, 1947 yılı sonunda da Kral Michael tahttan çekilerek ülke Romanya Halk Cumhuriyeti adını almıştır.

1950’li yıllarda Moskova ile bağları zayıflasa da, Gheorghe Gheorghiu-Dej yönetimindeki RCP, Stalinist ekonomi politikalarının tamamını uygulamıştır. 1965 yılında yönetimi devralan Nikolae Çavuşesku (Ceausescu) devlet konseyi başkanı olmuş, ülkenin adı Romanya Sosyalist Cumhuriyeti olarak değişmiştir. Gizli polis teşkilatının da desteğiyle Çavuşesku olağanüstü bir kişisel güç kazanmış, özellikle 1980’li yılların sonlarına doğru ülke yönetiminin bütün kilit noktalarına Çavuşesku’nun aile üyeleri ve arkadaşları yerleştirilmiştir.

Doğu Avrupa ülkelerinde komünist rejimlerin sarsıldığı 1989 yılı sonlarında, ülkenin Timoşoara kentinde rejime karşı ilk tepkiler başlamış, bastırılan gösterilerin Bükreş’e sıçraması ile birlikte olaylar hızla gelişmiş, 25 Aralık 1989’da Nikolae Çavuşesku ile eşi idam edilmiştir.

Tüm ülkeye yayılan ayaklanmalar sonucu, Ulusal Kurtuluş Cephesi (National Salvation Front) sosyalist rejime son vermiş, 1990 yılında da serbest seçimler yapılarak ülkede çok partili demokratik sisteme geçilmiştir. Romanya, halen çok partili parlamenter sistem ve Senato ile Millet Meclisinden oluşan iki meclis ile yönetilen demokratik bir Cumhuriyettir.

Nüfus ve İşgücü Yapısı

1990 yılından beri, gerek dışarıya göç, gerekse artan ölüm ve azalan doğum oranları nedeniyle, Romanya’nın nüfusu sürekli azalma kaydetmiştir. 1990 yılında 23,21 milyon kişi olan ülke nüfusu, 2016 yılında 19,8 milyon kişiye kadar düşmüştür.

Ülkenin nüfus azalışında doğal sebeplerin yanı sıra göç de önemli bir faktörü oluşturmaktadır. Nüfusun azalmış olmasına, yurtdışına çalışmaya gidenlerin önemli ölçüde sebep olduğu tahmin edilmektedir. Diğer taraftan Uluslararası Göç Örgütü, yurtdışında çalışmakta olan Romen sayısını 2 milyon kişi olarak belirtmektedir ki bu rakam da yetişkin nüfusun yaklaşık %10’luk kısmına karşılık gelmektedir. 1990’lı yıllarda başlayan dış göçün başlangıçtaki hedef ülkeleri Yugoslavya ve Polonya gibi Doğu Avrupa ülkeleriyken bugün Almanya, İtalya, İspanya gibi Batı Avrupa ülkeleri ve İsrail en fazla tercih edilen yabancı ülkeler haline gelmiştir.

Ülkenin nüfusunun %89,5’i Romenlerden oluşmaktadır. Ülkede resmi olarak Macarlar (%6,6), Çingeneler (%2,5) ve Almanlar (%0,5) da dahil olmak üzere 13 azınlık grubu mevcuttur.

Romanya halkının yaklaşık %96’sı okur-yazardır. Nüfusun ortalama yaşı 39,7 olan Romanya, Batı Avrupa ülkelerine göre daha genç bir nüfusa sahiptir. Bununla beraber, azalan doğum oranı, bu durumun değişeceğine ve gelecek 10 yılın sonuna doğru, ülkedeki yaşlı nüfusun çalışma yaşındaki nüfusa bağımlılık oranının yükseleceğine işaret etmektedir. Ülkede 14 yaş altı nüfusta azalma gözlenirken, 65 yaş üstü nüfus ise artmaktadır. Bu durumun, emeklilik, sosyal sigorta ve sağlık sistemi üzerinde bir baskı oluşturması beklenmektedir.

Komünist sistemin yıkılmasının ardından, ülkenin işgücü yapısı ve büyüklüğü de önemli ölçüde değişiklik göstermiştir. Özellikle 1990’lı yıllarda kayıt dışı ekonominin büyümesi ile işgücü ile ilgili güncel ve doğru bilgi temin etmek ve bu bilgileri yorumlamak zorlaşmıştır.

Ülkede kayıtlı işsizlik Aralık 1999’da en yüksek seviyeye çıkarak toplam işgücünün %11,8’i düzeyine ulaştıktan sonra 2016 yılı itibariyle % 6 düzeyine kadar gerilemiştir.

İşsizler, emekliler, kırsal kesimde çalışan ücretliler, düşük ücretli işlerde çalışıp büyük kentlerde yaşayan büyük aileler ile Moldova sınırındaki bölgelerde ve daha az gelişmiş olan kuzeydoğu bölgelerinde yaşayan kesimler, ülkede yoksulluktan en fazla zarar gören nüfusu oluşturmaktadır. Önümüzdeki dönemde diğer AB ülkelerine yönelik göçün tahmin edilememesi işgücü ile ilgili olarak belirsizlik yaratmaktadır. 2014 yılı itibariyle diğer AB ülkeleri tarafından Rumen işgücüne yönelik uygulanan geçici kısıtlamaların sona ermesi de ülkeden kalifiye işgücünün göçünü artıracak unsurlardan biridir.

GENEL EKONOMİK DURUM

Temel Ekonomik Göstergeler

	2015^a	2016^a	2017^b	2018^b	2019^b	2020^b	2021^b	2022^b
GSYİH (Cari Fiyatlar -milyar $)	177,52	187,59	204,94	233,49	251,98	268,67	284,8	288,13
GSYİH Büyüme (Sabit Fiyatlar -%)	3,94	4,82	5,5	4,4	3,79	3,29	3,3	3,28
Kişi Başına Düşen GSYİH (Cari Fiyatlar – $)	8.934	9.493	10.372	11.817	12.754	13.600	14.417	14.587
Tüketici Fiyat Enflasyonu (ort, %)	-0,6	-1,56	1,1	3,31	3,19	2,8	2,64	2,52
Nüfus (Milyon)	19,87	19,76	19,76	19,76	19,76	19,76	19,75	19,75
Cari İşlemler Dengesi (milyar $)	-2,2	-4,39	-6,13	-6,78	-7,19	-7,66	-7,98	-8,41

Kaynak: IMF, Ekim 2017, a Gerçekleşen, b Tahmin

Ekonomik Yapı

Avrupa’nın güney doğusunda yer alan ve Polonya’nın ardından Orta ve Doğu Avrupa’nın en büyük ikinci pazarı durumunda olan Romanya’da, sanayileşme sürecine girilmesiyle birlikte güçlü bir kırsal göç gerçekleşmiştir

II. Dünya Savaşı’ndan ağır yaralarla çıkan Romanya, ekonomisini kalkındırmak için büyük bir mücadele dönemine girmiştir. Aralık 1989 Devrimi’nden sonra serbest piyasa sistemine adapte olmaya başlayan Romanya, iktisadi gelişme amacıyla dış ticarete önem vermiştir. Ayrıca, yine bu amaçla pek çok reformlar yapılmıştır.

Kısa sürede hisselerinin çoğu devlet kontrolü altında bulunan bütün kuruluşların hızlı ve şeffaf bir biçimde özelleştirilmesi ve vatandaşların hayat standardının yükseltilmesi yönünde politikalar uygulamaya konulmuştur. Bu reformlar özellikle, IMF, Dünya Bankası ve Avrupa Birliği gibi uluslararası oluşumlar tarafından desteklenmiştir. Bu önemli gelişmelerle beraber 1 Ocak 2007 itibarıyla ülkenin Avrupa Birliği tam üyesi olması, Romanya’yı Avrupa’nın cazip ülkelerinden biri haline getirmiştir.

Ülke ekonomisinin karşı karşıya olduğu çeşitli problemler bulunmaktadır. Ülkede kayıt dışı ekonomimin büyük olması, vergi sistemine düşük oranda katkı sağlayabilen kırsal nüfusun yüksek olması, vergilerin düzenli olarak toplanamaması gibi sorunlardan dolayı vergi gelirleri yeterli düzeye ulaşamamaktadır. Bu nedenle eğitim, sağlık, refah, altyapı ve güvenlik harcamaları yeterli düzeyde gerçekleştirilememektedir. Romanya Doğu Avrupa ülkeleri arasında en düşük kişi başı gelire, çevre standartları açısından en düşük seviyeye, en yüksek ödenmemiş vergi borçlarına ve en düşük eğitim harcamasına sahiptir. Ülkenin Euro Bölgesi ile kurmuş olduğu sıkı ticari ve mali bağlar, ekonomisini bu bölgedeki gelişmelere karşı riskli hale getirmektedir.

Ekonomi Politikaları

Ülkede 2000’li yıllarda yaşanan hızlı büyüme, ekonomik değerlerdeki yükselişler ve AB üyeliği sonrası bu trendin devam etmesi sürecinde 2007 yılında % 6,3 2008 yılında ise% 7,3 gibi AB ortalamalarının üzerinde GSYİH büyüme oranları yakalanmış fakat 2008 yılında yaşanan küresel finansal kriz nedeniyle bu süreç kesintiye uğramıştır. 2009 yılında % 6,6’lık bir küçülme sonrası 2010 yılında bir miktar toparlanma gözlenmiş olmakla birlikte küçülme oranı % 1,6 olarak gerçekleşmiştir.

2015 yılına gelindiğinde Romanya GSYİH % 3,9 oranında büyüme göstermiştir. 2016 yılında gerçekleşen büyüme oranı % 4,8’dir. Ülke GSYİH’sı 2008 yılında zirve noktası olan 204,3 milyar dolara ulaşmış fakat bu oran kriz sonrası 2011 yılında 185 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2015 itibariyle söz konusu büyüklük 177 milyar dolar, 2016 yılında ise 187 milyar dolar olmuştur. GSYİH’daki büyüme oranı ihracata ve yerel talebe bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.

Ülkedeki maliye politikaları vergi oranlarını azaltırken vergi tabanının genişletilmesi, vergi kaçakçılığının önlenmesi, IMF ve AB üzerinde anlaşılmış olunan konsolide bütçe hedeflerine ulaşılmasını kapsamaktadır.

Ekonomik Performans

Euro Bölgesi’nde yaşanmakta olan krizin Romanya’nın makroekonomik değerleri üzerindeki etkisini devam ettirmesi beklenmektedir. Romanya ihracatının %70’inden fazlasını AB’ne gerçekleştirmektedir. Banka varlıklarının yaklaşık % 82’si AB ülkelerinde yerleşik bankalara aittir. AB’nde yaşanan kriz Rumen ekonomisini etkilemeye devam etmekte, yabancı firmala Romanya’da yatırım gerçekleştirme konusunda çekimser kalmaktadırlar. Ülkenin 2017-2020 döneminde ise ortalama büyüme oranının % 3,4 civarında olması öngörülmektedir.

Romanya’nın AB fonlarından faydalanma miktarının önümüzdeki dönemde diğer yıllara göre daha fazla olması beklenmektedir. bu durumun da ülke ekonomisinde olumlu bir etki yaratacağı tahmin edilmektedir. 2014- 20 yılları için Romanya’nın kullanabileceği fon miktarı 22 milyar € düzeyindedir. Ayrıca tarım sektörü için fon miktarı ise 17,5 milyar €’dur.

Ülkedeki enflasyon oranı 2015 yılı için % -0,6 iken 2016 yılı için tahmini % – 1,6’dır. 1 Ocak 2016 yılında KDV oranının % 24’den % 20’ye düşmesinin enflasyon oranını etkilemesi beklenmektedir. Enflasyonun 2017 itibariyle ise % 1,3’e yükselmesi beklenmektedir. 2018-2020 yılları için ise % 2,7 yıllık ortalama enflasyon beklentisi söz konusudur.

DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR

EIU’e göre 2016 yılında Romanya’da gerçekleşen doğrudan yabancı yatırım miktarı 3,9 milyar dolar iken söz konusu yıl itibariyle ülkedeki toplam doğrudan yatırım stoğu miktarı 76,9 milyar dolardır.

Doğrudan Yabancı Yatırım İstatistikleri, milyon Dolar

Veriler	2012^a	2013^a	2014^a	2015^a	2016^a	2017^b	2018^b	2019^b	2020^b	2021^b
Ülkeye giren DYY	3,0	3,9	3,9	4,3	5,4	4,6	4,5	4,8	5,0	5,0
Ülkeye giren DYY ( % GSYİH)	1,8	2,0	1,9	2,4	2,9	2,4	2,1	2,0	1,9	1,8
Ülkeye giren DYY (Gayrisafi sabit sermaye yatırımlarındaki payı, %)	6,5	8,1	8,0	9,8	12,6	10,4	9,4	9,2	8,9	8,2
Ülkeden çıkan DYY	0,2	0,1	-0,3	-1,0	-1,0	-0,3	-0,3	-0,3	-0,3	-0,3
Net DYY	3,3	3,9	3,6	3,3	4,3	4,3	4,2	4,5	4,7	4,7
DYY stoğu	76,6	84,1	76,0	73,3	76,9	81,5	86,0	90,8	95,8	100,8
Kişi başına DYY stoğu ($)	3.797	4.191	3.805	3.686	3.890	4.143	4.394	4.662	4.943	5.226
DYY stoğu (% GSYİH)	44,6	43,9	38,1	41,3	41,0	41,7	39,8	38,4	36,9	35,5
Ülkeye giren DYY açısından dünyadaki payı (%)	0,12	0,16	0,21	0,17	0,26	0,19	0,20	0,21	0,21	0,20
DYY stoğu açısından dünyadaki payı (%)	0,35	0,37	0,31	0,28	0,27^c	0,27	0,27	0,27	0,27	0,27

Kaynak: EIU-2017 Temmuz, a EIU Gerçekleşen, b EIU Tahmin, c EIU Öngörüsü

Dış Ticaret Göstergeleri (Milyon Dolar)

	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016
İhracat	40.621	49.413	61.339	57.904	65.881	69.878	60.605	63.540
İthalat	54.256	62.007	74.663	70.259	73.452	77.889	69.858	74.551
Hacim	94.877	111.420	136.002	128.163	139.333	147.767	130.463	138.091
Denge	– 13.635	-12.594	-13.324	-12.355	-7.570	-8.011	-9.253	-11.011

Kaynak: TradeMap

İhracatında Başlıca Ürünler

İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (Milyon Dolar)

GTİP No.		Ürünler	2014	2015	2016	2015/2016 % Değişim
Genel Toplam			69.878	60.605	63.540	5
1	8708	Kara taşıtları için aksam, parçaları	5.267	4.951	5.910	19
2	8544	İzole edilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş elektrik iletkenleri; fiber optik k	3.842	3.648	4.163	14
3	8703	Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları	3.974	3.233	3.175	-2
4	8537	Elektrik kontrol, dağıtım tabloları, mücehhez tablolar	1.080	1.383	1.847	34
5	2710	Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar	3.243	2.022	1.789	-12
6	9401	Oturmaya mahsus mobilyalar, aksam-parçaları	1.702	1.524	1.596	4,8
7	4011	Kauçuktan yeni dış lastikler	1.607	1.378	1.440	4,5
8	1001	Buğday ve mahlut	1.281	769	1.263	64
9	8517	Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar	1.264	1.118	1.178	5,3
10	8414	Hava-vakum pompası, hava/gaz kompresörü, vantilatör, aspiratör	1.110	1.016	1.044	2,8
11	2402	Tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar, sigarillolar ve sigaralar	926	1.018	821	-19
12	1005	Mısır	991	1.067	772	-28
13	8536	Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı	872	735	771	4,9
14	8482	Her nevi rulmanlar	851	741	754	1,7
15	3004	Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış)	1.069	888	720	-19
16	8901	Yolcu gemileri, gezinti gemileri, feribotlar, yük gemileri, mavnalar	692	755	716	-5
17	6403	Ayakkabı; yüzü deri, tabanı kauçuk, plastik, tabii, suni vb kösele	941	715	692	-3
18	9403	Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları	672	619	669	8
19	6204	Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs.	829	696	657	-6
20	6203	Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs.	725	614	618	0,7
21	1205	Rep/kolza tohumları	453	333	609	83
22	8407	Alternatif-rotatif kıvılcım ateşlemeli, içten yanmalı motorlar	675	573	582	1,5
23	8512	Kara taşıtlarının aydınlatma, sinyal vb tertibatı, cihazları	389	423	563	33
24	8516	Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar (şofbenler)	543	482	550	14
25	1206	Ayçiçeği tohumu	591	502	539	7,4
26	4407	Uzunlamasına kesilmiş, biçilmiş ağaç; kalın >=6 mm	919	698	535	-23
27	8413	Sıvılar için pompalar, sıvı elevatörleri	424	458	526	15
28	8409	İçten yanmalı, pistonlu motorların aksam-parçaları	381	401	452	13
29	7208	Demir/çelik sıcak hadde yassı mamulleri-genişlik 600mm. Fazla	470	463	422	-9
30	4410	Yonga pano vb. Levhalar	530	426	422	-1
31	9032	Otomatik kontrol ve ayar alet ve cihazları	193	246	419	70
32	7304	Demir/çelikten (dökme hariç)dikişsiz tüp, boru, içi boş profil	747	546	410	-25
33	8418	Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları	409	392	394	0,5
34	6406	Ayakkabı aksamı, iç taban, topuk rampası, getr, tozluk, dolak vb	444	351	373	6,3
35	8479	Kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar	226	353	365	3,4
36	4016	Vulkanize kauçuktan diğer eşya	337	320	346	8
37	2716	Elektrik enerjisi	423	446	329	-26
38	7326	Demir/çelikten diğer eşya	308	289	322	12
39	6206	Kadın/kız çocuk için gömlek, bluz, vs.	330	301	298	-1
40	3926	Plastikten diğer eşya	237	246	291	18

Kaynak: TradeMap

İthalatında Başlıca Ürünler

İthal Ettiği Başlıca Ürünler (Milyon Dolar)

GTİP No.		Ürünler	2014	2015	2016	2015/2016 % Değişim
Genel Toplam			77.889	69.858	74.551	7
1	8708	Kara taşıtları için aksam, parçaları	3.029	2.820	2.996	6,2
2	3004	Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış)	2.873	2.400	2.561	6,7
3	2709	Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar)	4.796	2.518	2.294	-8,9
4	8703	Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları	1.433	1.452	1.878	29
5	8517	Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar	1.704	1.560	1.672	7,2
6	8544	İzole edilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş elektrik iletkenleri; fiber optik k	1.577	1.487	1.664	12
7	8536	Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı	1.092	1.049	1.201	14
8	2710	Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar	1.540	1.210	1.015	-16
9	8542	Elektronik entegre devreler	867	841	1.013	21
10	3926	Plastikten diğer eşya	839	765	865	13
11	8701	Traktörler	591	573	712	24
12	7326	Demir/çelikten diğer eşya	644	612	657	7,3
13	8471	Otomatik bilgi işlem makineleri, üniteleri	699	631	649	2,9
14	8538	Elektrik kontrol/dağıtımı için tablo, konsollar, masalar vb. Diğer mesnetler	606	595	613	3,2
15	8414	Hava-vakum pompası, hava/gaz kompresörü, vantilatör, aspiratör	819	610	558	-8,5
16	8704	Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar	421	428	540	26
17	8528	Televizyon alıcıları, video monitörleri ve projektörler	385	361	461	28
18	8413	Sıvılar için pompalar, sıvı elevatörleri	415	436	445	1,9
19	8534	Baskı devreler	316	337	440	30
20	8411	Turbojetler, turbo-propeller, diğer gaz türbinleri	107	343	433	26
21	7408	Bakır teller	539	474	431	-9
22	8409	İçten yanmalı, pistonlu motorların aksam-parçaları	387	381	430	13
23	8479	Kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar	418	433	424	-1,9
24	‘8481	Muslukçu, borucu eşyası-basınç düşürücü, termostatik valf dahil	475	423	417	-1,5
25	8408	Dizel, yarı dizel motorlar (hava basıncı ile ateşlenen, pistonlu)	387	397	405	2,1
26	4107	Sığır ve atların dabaklanmış ve hazırlanmış deri ve köselesi	521	419	395	-5,8
27	3808	Haşarat öldürücü, dezenfekte edici, zararlıları yok edici	394	361	391	8,6
28	7210	Demir/çelik yassı mamul, kaplı, sıvanmış (600mm. Den geniş)	422	358	381	6,4
29	0203	Domuz eti (taze, soğutulmuş veya dondurulmuş)	378	328	380	16
30	5407	Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar	424	385	379	-1,6
31	6406	Ayakkabı aksamı, iç taban, topuk rampası, getr, tozluk, dolak vb	475	369	373	0,9
32	4011	Kauçuktan yeni dış lastikler	364	351	372	5,9
33	5903	Plastik emdirilmiş, sıvanmış, kaplanmış mensucat	344	369	366	-0,8
34	8504	Elektrik transformatörleri, statik konvertisörler, endüktörler	407	386	366	-5,3
35	8302	Adi metallerden donanım, tertibat vb. Eşya	342	318	354	11
36	3907	Poliasetaller, diğer polieterler, epoksit-alkid reçineler vb (ilk şekilde)	385	346	352	1,7
37	7318	Demir/çelikten cıvata, somun, tavan halkası, vida, perçin, pim vb.	351	322	347	7,6
38	8482	Her nevi rulmanlar	326	287	342	19
39	3002	İnsan ve hayvan kanı, serum, aşı, toksin vb. Ürünler	467	342	341	-0,2
40	9403	Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları	284	277	336	21

Kaynak: TradeMap

Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti

Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (Milyon Dolar)

Ülkeler		2014	2015	2016	2015/2016 % Değişim
1	Almanya	13.441	11.970	13.666	14
2	İtalya	8.333	7.561	7.274	-4
3	Fransa	4.733	4.125	4.591	11
4	Macaristan	3.536	3.259	3.293	1,1
5	İngiltere	2.860	2.642	2.750	4,1
6	Bulgaristan	2.359	2.022	2.027	0,3
7	Türkiye	3.162	2.391	1.966	-18
8	İspanya	1.841	1.754	1.906	8,6
9	Polonya	1.738	1.625	1.833	13
10	Çek Cumhuriyeti	1.570	1.515	1.677	11
11	Hollanda	1.797	1.535	1.608	4,8
12	Avusturya	1.654	1.519	1.508	-1
13	Belçika	1.188	1.092	1.219	12
14	Slovakya	1.237	1.068	1.109	3,8
15	Rusya Federasyonu	1.949	1.102	1.074	-3
16	ABD	1.303	1.166	992	-15
17	Yunanistan	981	799	845	5,7
18	Moldova	1.105	820	829	1,1
19	Sırbistan	830	726	738	1,7
20	Çin	759	582	680	17
21	İsveç	620	555	600	8
22	Mısır	794	785	578	-26
23	Marşal Adaları	0	296	578	95
24	Fas	468	424	554	31
25	BAE	355	308	453	47
26	Ukrayna	826	344	442	28
27	İsrail	413	368	418	14
28	Cezayir	530	458	390	-15
29	İsviçre	399	344	390	13
30	İran	111	201	367	82

Kaynak: Trade Map

Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (Milyon Dolar)

Ülkeler		2014	2015	2016	2015/2016 % Değişim
1	Almanya	14.871	13.847	15.299	10
2	İtalya	8.445	7.620	7.590	-0
3	Macaristan	6.100	5.552	5.517	-1
4	Fransa	4.420	3.905	4.142	6,1
5	Polonya	3.601	3.384	3.837	13
6	Çin	3.150	3.205	3.795	18
7	Hollanda	2.900	2.799	3.071	9,7
8	Türkiye	2.617	2.536	2.793	10
9	Avusturya	2.931	2.691	2.665	-1
10	Bulgaristan	2.232	2.064	2.277	10
11	Rusya Federasyonu	3.049	2.208	2.181	-1
12	Çek Cumhuriyeti	2.128	1.992	2.115	6,1
13	İspanya	2.030	1.786	2.039	14
14	Slovakya	1.715	1.582	1.742	10
15	Belçika	1.660	1.603	1.741	8,7
16	İngiltere	1.770	1.735	1.703	-2
17	Kazakistan	3.080	1.116	909	-19
18	Yunanistan	825	803	877	9,1
19	Ukrayna	613	622	777	25
20	ABD	905	753	701	-7
21	Güney Kore	625	536	565	5,4
22	Moldova	500	532	550	3,3
23	Sırbistan	466	427	517	21
24	Slovenya	521	470	512	8,9
25	İsviçre	645	497	459	-8
26	İsveç	502	415	424	2,1
27	Portekiz	369	311	423	36
28	Japonya	308	325	367	13
29	İrlanda	473	419	345	-18
30	Danimarka	414	298	293	-1

Kaynak: Trade Map

Dış Ticaret Politikası ve Vergiler

Dış Ticaret Politikası

1989’dan bu yana Romanya, Batı ile ilişkilerini geliştirmeye yönelmiş, bu amaçla serbest piyasa ekonomisinin gereklerinin yerine getirilmesi ve buna uygun mevzuat değişikliklerin yapılması çabaları, ülkenin dış ticaret politikasına da yansımıştır. Ülke, GATT ve Dünya Ticaret Örgütü’nün kurucu üyelerindendir. 1993 yılında, Romanya, Avrupa Konseyi’nin de tam üyesi olmuştur.

Bununla beraber, Romanya’nın dış ticaret rejiminde çok sık değişiklikler yapılmış, kota ve tarife düzeyleri sıkça değiştirilmiştir. Ayrıca dış ticaret politikasında zaman zaman birbiriyle çelişen amaçlar gözetilmiş, ithalat kısıtlamaları ve ihracata zarar verecek politikalar eş zamanlı olarak kullanılmıştır.

1 Ocak 2007 tarihi itibarıyla Avrupa Birliği’ne tam üye olan ülke, üyelik kapsamında Avrupa Birliği Müktesebatı ile beraber Ortak Ticaret Politikası’na tamamen uyum sağlamıştır. Romanya, Türkiye ve AB dışındaki üçüncü ülkelerden sanayi mamulü ithalatında AB’nin Ortak Gümrük Tarifesini (OGT), tarım ürünlerinde ise ilgili ülkelere taviz verilen ürünler dışında yine Dünya Ticaret Örgütü taahhütlerini uygulamaktadır.

İthalat Rejimi

Romanya’ya mal ihracat ve ithalatında genelde özel bir ruhsata gereksinim duyulmamaktadır. Sadece

uluslararası anlaşmalara göre; ateşli silahlarla patlayıcı maddeler, bitki, hayvan ve insan sağlığına zarar verebilecek belirli malların ithalatı kısıtlama ve yasaklamalara tabidir.

Bu ürünlerin ithalatında kontrol amaçlı verilen ithal lisanslarının verildiği kuruluşlar aşağıda sıralanmıştır:
– Atık maddeler için Sağlık Bakanlığı ile Tarım ve Köy Kalkınma Bakanlığı
– Kamu sağlığı ve çevre için tehlikeli maddeler için Sağlık Bakanlığı ile Tarım ve Köy Kalkınma Bakanlığı
– Silahlar ve patlayıcı maddeler için İçişleri ve İdari Reform Bakanlığı
– Radyoaktif ve nükleer ürünler için Nükleer Faaliyetlerin Kontrolü Milli Komisyonu
– İlaç yapımında kötü amaçlı kullanıma elverişli bazı kimyasal maddeler için İçişleri ve İdari Reform
Bakanlığı

Tarifeler ve Diğer Vergiler

01.01.2007 tarihinde Romanya’nın AB’ye üye olduğu tarihten itibaren Romanya’nın ülkemize uygulamakta olduğu gümrük vergileri bakımından AB mevzuatı (1/95 ve 1/98 sayılı Türkiye-AB Ortaklık Konseyi Kararları, AKÇT Anlaşması) geçerli olmuştur.

Bu kapsamda Romanya Türkiye’den ithal edilen sanayi ürünlerine sıfır gümrük uygularken işlenmiş tarım ürünlerinin sanayi paylarını sıfırlamış, temel tarım ürünlerinde ise 1/98 sayılı OKK ile taviz verilenler dışında yine DTÖ (Dünya Ticaret Örgütü) taahhütlerini uygulamaya devam etmiştir.

Herhangi bir ürüne, herhangi bir ülke için uygulanan vergi oranları ve tavizler AB’nin

”http://ec.europa.eu/taxation_customs/dds/en/tarhome.htm” adresli tarifelere ilişkin web sitesinden öğrenilebilmektedir.

Romanya’da Kurumlar Vergisi oranı %16, gelir vergisi oranı % 16, Katma Değer Vergisi oranı % 20’dir. 2017 yılında KDV oranı % 19 olarak uygulanacaktır.

Bazı ürün ve hizmetler için indirimli KDV oranları % 9 ve % 5 olarak uygulanmaktadır. Bu hizmet ve ürünler müze, kale, anıt, arkeolojik eserler, hayvanat bahçeleri, botanik bahçeleri, fuar ve sergilere girişte ödenen ücretler, kitap, gazete ve dergiler, ortopedik ürünler, ilaçlar ve konaklamadır. Sigorta şirketleri, bankalar ve finansal hizmetler KDV’den muaftır.

TÜRKİYE İLE TİCARET

Genel Durum

Türkiye-Romanya Dış Ticaret Seyri (Milyon Dolar)

YIL	İhracat	İthalat	Hacim	Denge
2004	1.235	1.7	2.935	-465
2005	1.785	2.286	4.071	-501
2006	2.35	2.669	5.019	-319
2007	3.644	3.113	6.757	531
2008	3.987	3.548	7.535	439
2009	2.216	2.258	4.474	-42
2010	2.599	3.449	6.048	-850
2011	2.878	3.801	6.680	-922
2012	2.497	3.236	5.733	-739
2013	2.616	3.593	6.209	-977
2014	3.008	3.363	6.371	-355
2015	2.817	2.600	5.417	217
2016	2.672	2.196	4.868	476
2016(Ocak-Ağustos)	1.781	1.465	3.246	316
2017(Ocak-Ağustos)	1.949	1.539	3.488	410

Kaynak: TÜİK

Türkiye’nin Romanya’ya İhracatında Başlıca Ürünler (1.000 Dolar)

GTİP No.		Ürünler	2014	2015	2016	2015/ 2016 % Değişim
		Genel Toplam	3.008.010	2.815.506	2.672.005	-5
1	8408	Sıkıştırmayla ateşlemeli içten yanmalı pistonlu motorlar (dizel ve yarı dizel)	126.168	109.039	170.129	44
2	8708	Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar	210.920	171.167	162.093	60
3	7306	Demir veya çelikten diğer ince ve kalın borular ve içi boş profiller	78.840	67.561	73.138	-4
4	8703	Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar (yarış	48.252	48.474	69.743	20
5	8407	Kıvılcım ile ateşlemeli içten yanmalı doğrusal veya döner pistonlu motorlar (patlamalı motor)	351	34.640	55.481	-0
6	6006	Diğer örme mensucat	65.597	46.101	44.418	27
7	8418	Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar ve ısı pompaları	42.020	36.973	44.381	32
8	5407	Sentetik filament ipliklerinden dokunmuş mensucat	52.215	44.415	44.226	31
9	0805	Turunçgiller (taze/kurutulmuş)	34.074	34.126	43.365	49
10	7326	Demir veya çelikten diğer eşya:	18.938	28.942	38.061	-12
11	8704	Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar	15.639	28.220	36.995	0,2
12	7210	Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde mamulleri, genişliği 600 mm veya daha fazla olanlar	32.576	24.768	36.811	13
13	7208	Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri (genişlik >= 600 mm) (sıcak haddelenmiş)	48.840	40.605	35.674	53
14	8302	Adi metallerden donanım, tertibat vb. Eşya (mobilya, kapı, pencere, bavul, askılık vb. için)	34.264	33.937	33.991	103
15	7322	Demir veya çelikten elektriksiz merkezi ısıtmaya mahsus radyatör, motorlu hava püskürtücüler, bunlar	31.326	29.949	33.696	0,7
16	7113	Mücevherci eşyası ve aksamı (kıymetli metallerden veya kıymetli metallerle kaplama metallerden)	23.474	21.862	33.355	58
17	8528	Monitörler ve projektörler, televizyon alıcı cihazları	23.152	15.665	31.791	26
18	3920	Plastikten diğer levha, plaka, şerit, film, folyo (gözeneksiz)	35.031	30.978	31.195	58
19	8450	Ev veya çamaşırhane tipi yıkama makinaları (yıkama ve kurutma tertibatı bir arada olanlar dahil)	11.638	18.349	29.050	39
20	9401	Oturmaya mahsus mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları	27.441	21.099	26.637	42
21	0702	Domates (taze/soğutulmuş)	21.400	16.160	25.568	92
22	7321	Demir veya çelikten sobalar, mutfak soba ve ocakları, barbekü, mangal, gaz ocakları vb. ile bunların	15.499	17.716	24.583	-8
23	7216	Demir veya alaşımsız çelikten profiller	44.977	17.144	24.420	-0
24	8409	Sadece veya esas itibariyle 84.07 veya 84.08 pozisyonlarındaki motorların aksam ve parçaları	6.111	12.493	23.952	-13
25	5516	Suni devamsız liflerden dokunmuş mensucat	23.219	25.902	23.775	8,6
26	7413	Bakırdan demetlenmiş teller, kablolar, örme halatlar ve benzerleri (elektrik için izole edilmiş olan	8.733	23.439	23.402	64
27	8403	Merkezi ısıtma kazanları (84.02 pozisyonundakiler hariç)	20.509	26.258	22.969	11
28	3926	Plastikten diğer eşya	22.645	20.177	21.904	57
29	0709	Diğer sebzeler (taze/soğutulmuş)	10.300	13.228	21.727	25
30	5702	Dokunmuş halılar ve dokumaya elverişli maddelerden diğer yer kaplamaları	25.844	18.257	20.273	-0
31	8702	10 veya daha fazla kişi taşımaya mahsus (sürücü dahil) motorlu taşıtlar	20.841	12.532	19.679	29
32	4016	Sertleştirilmemiş vulkanize kauçuktan diğer eşya	17.334	15.189	18.919	-25
33	5208	Pamuklu mensucat (ağırlık itibariyle % 85 veya daha fazla pamuk içerenler	16.651	18.401	18.389	19
34	9403	Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları	13.584	14.138	18.211	7,5
35	3917	Plastikten hortumlar, borular ve bağlantı elemanları (manşon, nipel, dirsek, flanşlar, vb.)	29.548	23.298	17.558	129
36	8544	İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış liflerden oluşan fiber	19.067	14.530	17.344	13
37	6908	Cilalı veya sırlı seramikten döşeme veya kaplama karoları ve kaldırım taşları	16.373	15.574	16.747	25
38	2711	Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar	3	7.237	16.546	44
39	3402	Yıkama, temizleme müstahzarları (sabunlar hariç)	19.147	14.436	16.351	60
40	4011	Kauçuktan yeni dış lastikler	17.983	13.084	16.293	-4

Kaynak: Trademap

Türkiye’nin Romanya’dan İthalatında Başlıca Ürünler (1.000 Dolar)

GTİP No.		Ürünler	2014	2015	2016	2015/ 2016 % Değişim
		Genel Toplam	3.363.233	2.598.908	2.195.672	-16
1	8703	Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar	347.992	384.353	281.420	-27
2	7208	Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri (genişlik >= 600 mm) (sıcak haddelenmiş)	195.898	207.591	161.225	-22
3	8708	Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar	118.818	121.843	140.596	15
4	7204	Dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları veya bunların eritilmesi ile elde dilmiş	469.413	149.884	107.583	-28
5	8407	Kıvılcım ile ateşlemeli içten yanmalı doğrusal veya döner pistonlu motorlar (patlamalı motor)	72.778	78.266	105.931	35
6	4011	Kauçuktan yeni dış lastikler	88.242	72.750	98.574	35
7	2710	Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar	505.297	220.073	94.096	-57
8	7108	Altın (platin kaplamalı altın dahil) (işlenmemiş veya yarı işlenmiş ya da pudra halinde)	65.466	85.554	68.940	-19
9	3305	Saç müstahzarları	72.563	65.988	68.373	3,6
10	1205	Rep veya kolza tohumları	45.519	56.567	51.899	-8
11	8418	Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar ve ısı pompaları	42.620	38.972	43.318	11
12	8544	İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış liflerden oluşan fiber	45.637	40.635	39.954	-2
13	1206	Ayçiçeği tohumu	127.372	22.730	37.182	64
14	7216	Demir veya alaşımsız çelikten profiller	30.294	25.698	36.410	42
15	7209	Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde mamulleri (genişliği > 600 mm, soğuk haddelenmiş, kaplanma	20.483	36.957	35.333	-4
16	8516	Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar, ortam ısıtıcıları, saç ve el kurutucuları, ütüler	31.619	29.404	34.749	18
17	4016	Sertleştirilmemiş vulkanize kauçuktan diğer eşya	36.168	33.032	32.888	-0
18	4411	Ağaçtan veya diğer odunsu maddelerden lif levhalar	77.808	50.643	32.495	-36
19	4410	Ağaçtan ve diğer odunsu maddelerden yonga levha, oriented strand board (osb), vb. levhalar	36.165	40.848	29.658	-27
20	8414	Hava veya vakum pompaları, hava veya diğer gaz kompresörleri, fanlar, aspiratörü olan havalandırmaya	22.320	21.022	24.683	17
21	8512	Motorlu taşıtlar, bisiklet, motosikletlerde için aydınlatma veya işaret cihazları, cam siliciler vb.	18.310	18.325	22.426	22
22	1005	Mısır	53.940	53.622	18.603	-65
23	8536	Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı (anahtarlar, röleler, sigortalar, fişler	17.865	17.767	17.530	-1
24	9401	Oturmaya mahsus mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları	28.566	29.704	16.186	-46
25	8409	Sadece veya esas itibariyle 84.07 veya 84.08 pozisyonlarındaki motorların aksam ve parçaları	13.100	12.906	16.120	25
26	7606	Alüminyum saclar, levhalar, şeritler (kalınlığı 0,2 mm. Yi geçenler)	20.815	14.331	16.041	12
27	2815	Sodyum hidroksit (kostik soda), potasyum hidroksit (kostik potas), sodyum veya potasyumun peroksitler	20.213	11.210	15.828	41
28	7210	Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde mamulleri, genişliği 600 mm veya daha fazla olanlar (kapla	20.166	17.928	15.636	-13
29	9029	Devir, üretim sayaçları, taksimetreler, milometreler, pedometreler, vb.; hız göstergeleri ve takometre	372	3.061	14.623	378
30	8501	Elektrik motorları ve jeneratörler [elektrik enerjisi üretim (elektrojen) grupları hariç]	9.523	11.246	14.270	27
31	3907	Poliasetaller, diğer polieterler, epoksi reçineler, polikarbonatlar, alkit reçineler, polialiesterler	14.775	11.362	13.353	18
32	8413	Sıvılar için pompalar (ölçü tertibatı olsun olmasın) ve sıvı elevatörleri	10.900	11.488	12.708	11
33	4407	Uzunlamasına kesilmiş, biçilmiş ağaç; kalınlık > 6 mm	26.432	20.814	12.654	-39
34	8482	Her nevi rulmanlar	14.845	13.078	12.587	-4
35	5503	Sentetik devamsız lifler (işlem görmemiş)	4.430	8.041	12.372	54
36	7304	Demir (dökme demir hariç) ve çelikten ince ve kalın borular ve içi boş profiller (dikişsiz)	22.047	9.954	12.274	23
37	5806	Kordelalar, paralel hale getirilip ‘yapıştırılmış iplik veya liflerden atkı ipliksiz kordelelar	10.093	7.889	10.416	32
38	7326	Demir veya çelikten diğer eşya:	1.137	2.047	9.277	353
39	2306	Bitkisel yağların üretiminden (23.04-05′ hariç)arta kalan küspe ve katı atıklar	2.488	2.577	9.203	257
40	2905	Asiklik alkoller ve bunların halojenlenmiş, sülfolanmış, nitrolanmış veya nitrozalanmış türevleri	347	12.771	8.734	-32

Kaynak: Trademap

Pazar ile İlgili Bilgiler

Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları

Romanya, 1970 yılından bu yana Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (World Intellectual Property Organization/WIPO) üyesidir. Fikri mülkiyet hakları konusunda dünyadaki en önemli anlaşmalar olan Paris Konvansiyonu, Bern Konvansiyonu ve TRIPs Anlaşması’nı imzalamıştır. Fikri mülkiyet hakları ile ilgili ulusal mevzuatı bütünüyle Avrupa Birliği normları ile uyumlaştırılmıştır. Ülke Avrupa Patent Konvansiyonu üyesidir. Buluşlar, markalar, coğrafi işaretler, endüstriyel tasarım ve diğer fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin resmi kurum Telif Hakları ve Markalar Bürosu’dur.

Ülke, patentler, ticari markalar ve telif hakları ile ilgili mevzuatı düzenleyerek hukuki çerçeveyi tamamlanmış olmasına rağmen, uygulamada halen sorunlar yaşanmaktadır.

Sahte ve taklit ürünler ile mücadele, bu nedenle ülkenin birincil öncelikleri arasında yer almaktadır. Konu ile ilgili çıkartılan mevzuat, idari kapasite yetersizliği nedeniyle etkin bir biçimde uygulanamamaktadır. Avrupa Komisyonu, konu ile ilgili olarak ülkenin sınır kontrollerini artırması ve çeşitli kamu kurumları arasında daha fazla işbirliği içinde çalışılması yönündeki önerilerini ve uyarılarını ülkeye sunmaktadır.

Dağıtım Kanalları

Büyük paketleyici ve işleyici firmalar daha fazla oranlarda ihracatçıdan veya doğrudan üreticiden alma yoluna gitseler de, tedarik zincirinde ithalatçıların rolü hala önemlidir.Romanya’da birçok büyük market de ürünlerini doğrudan ithal etme veya büyük ithalatçılardan temin etme yoluna gitmektedir. Marketler özellikle kendi markalarıyla satışını yaptıkları fason ürünleri doğrudan lokal üreticiden veya ihracatçılardan temin etmekte olup, acenta / temsilcilikler vasıtasıyla yapılan alımlar düşük düzeylerde kalmaktadır. Toptancılar ise genellikle gıda ürünlerinin perakendeciler vasıtasıyla tüketicilere ulaştırılması yönünde hareket etmektedir. Romanya’da daha önce küçük marketlerin domine ettiği perakendecilik sektöründe ise modern perakendecilik anlamında hiper ve süper marketlerin payı artış göstermiştir.

Tüketiciye gıda ürünlerinin sunulması büyük oranda süpermarket ve hipermarketler yoluyla yapılmaktadır. Ülkede ulusal veya uluslararası büyük zincir mağazalar mevcut olup, bunlar perakende dağıtım kanalının en önemli aktörleridir. Büyük hipermarketlerin birçoğu kendi markalarıyla fason üretim yaptırmakta, bazıları da doğrudan ithalat yoluna gitmektedir. Bu anlamda ihracatçılarımızın son tüketiciye ulaşmaları da (işletmeden son tüketiciye satış) mümkün görünmektedir. Ancak, özellikle küçük ve orta ölçekli ihracatçı firmalarımızın doğrudan bu satışı gerçekleştirmeleri güç olabilir. Çünkü böyle bir satışın ancak yerinde yapılacak güçlü bir tanıtım ve tutundurma kampanyası ile gerçekleştirilmesi mümkün görünmektedir. Ayrıca pazarda iyi bir müşteri portföyüne ve etkin bir dağıtım kanalına sahip olan, bölgesel pazarlardaki gelişmeleri ve tüketici tercihlerini iyi analiz edebilen bir ithalatçı/tüccar firmayla çalışılmasının faydalı olacağı düşünülmektedir.

Tüketici Tercihleri

Romanya pazarında, tüketici tercihlerini belirleyen unsurlar arasında kalite, fiyat ve ödeme koşulları başta gelmektedir. Bununla beraber, Romanya piyasasındaki tüketiciler için temel sorunun nakit sıkıntısı olduğu gerçeği göz önüne alınırsa, fiyat ve ödeme koşullarının, kaliteden daha ağırlıklı yer tuttuğunu belirtmek gerekir. Uzun dönem kredi olanaklarıyla satış yapılması, firmaları tüketici tercihleri açısından önemli bir avantaja sahip kılmaktadır.

Romanya pazarında reklam ve promosyon faaliyetleri, firmaları avantajlı duruma getirmektedir. Öte yandan, satış sonrası servis hizmetleri sunabilmek için yerli ortaklarla işbirliği yapmak önem kazanmaktadır. Romanya’da satış sonrası hizmetlerinin düzeyi tatmin edici olmaktan uzaktır. Yeterli eğitimi vererek yerli ortağı iyi hizmet verir duruma getirmek tüketici tercihleri üzerinde kayda değer olumlu etkiler yaratacaktır. Geçmişte Batı pazarlarına kapalı olmanın getirdiği rekabetten yoksunluk, tüketicileri satış sonrası hizmet alamaz duruma getirmiştir. Bu sorunun çözümü tüketici tercihlerinde belirleyici olabilmektedir.

Ülkedeki tüketicilerin genel giderlerine bakılacak olursa, en büyük payı, yiyecek ve içecek için yapılan giderlerin almakta olduğu görülür. Bu ürünlerin toplam tüketim harcamalarının içindeki payı %39,27 oranındadır. Toplam tüketim harcamaları içinde giyim eşyaları %3,43, ev eşyaları %5,19 ve ulaşım giderleri %11,35 pay almaktadır.

Ülkenin yaşadığı ekonomik sıkıntılara rağmen, nüfusun bir kısmının satın alma gücü son yıllarda önemli ölçüde yükselme göstermiştir. Komünist dönem sonrası Doğu Avrupa’daki tüm ülkelerin geçtiği dönüşüm sürecine nispeten geç giren Romanya’da harcanabilir kişi başına gelir halen Polonya, Slovakya gibi ülkelerin yaklaşık %25 altındadır. Bununla beraber tasarruf eğilimleri düşük ve tüketim eğilimleri yüksek olan Romenler yaşam standartlarını geliştirmeye çok meraklıdır.

Vergiler çıkarıldıktan sonra hane halkı gelirlerinin yaklaşık %79,3’lük kısmı harcanabilir gelir olarak değerlendirilmektedir. Tasarruf eğiliminin çok düşük olduğu ülkede, tüketim harcamaları, harcanabilir gelire kıyasla daha hızlı bir artış göstermektedir. Bu durum ülke pazarını özellikle ev eşyaları ve tüketiciye yönelik elektronik eşyalar bakımından cazip bir pazar haline getirmektedir.

Ülkede artan gelir dağılımı bozukluğu ve kırsal kesimin yoksulluğu da göz önüne alındığında farklı gelir gruplarındaki hedef tüketicilere farklı ürün ve stratejilerle yaklaşmak gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

Ülkede 55 yaşın üzerindeki tüketiciler, ekonomik anlamda çok zor dönemler geçirmiş olmanın da etkisiyle ticari markalara fazla önem vermemektedir. Bununla beraber, belirli markalara bağımlılık özellikle genç nüfus içinde giderek yaygınlaşmaktadır.

30-34 yaş grubundaki tüketiciler en yüksek ortalama brüt harcanabilir gelire sahip nüfusu oluşturmaktadır. Bu grup özellikle seyahat ve eğlence gibi lüks tüketim kabul edilebilecek ürünlere yönelik olarak büyük talep göstermektedir. Bu kesim reklam ve markalı ürünlerin de temel hedef kitlesi olarak değerlendirilmektedir.

Buna karşılık 25 yaşın altındaki genç nüfus ile 60 yaş üstü yaşlı nüfus, harcanabilir gelir bakımından en kötü durumdaki nüfus gruplarıdır. Her iki grup da sadece temel tüketim maddelerin yönelmektedir. 25 yaş altı genç nüfus, düşük harcanabilir gelirine rağmen markalı ürünlere yönelik bir talep göstermektedir.

Markalı ürünlerin yönelebileceği bir diğer nüfus grubu da yıllık brüt geliri 8-10 bin dolar arasında değişen 47-53 yaş grubu tüketicilerdir. Bu nüfus grubu fiyattan çok kaliteye önem vermektedir.

Reklam ve Promosyon

Yabancı firmaların Romanya pazarında kullanabilecekleri reklam olanakları son dönemde artmıştır. Televizyonun dışında kalan reklam araçları arasında radyo, yazılı basın, filmler aracılığıyla duyuru ve kapı dolaşmak suretiyle yapılan reklam gibi araçlar yaygın biçimde kullanılmaya başlanmıştır. Billboard reklamcılığı hızla gelişmektedir. Toplu taşıma araçları üzerine de reklam alınabilmektedir.

Pazara kendi markası ile girmek isteyen ve özellikle de tüketim malları ihraç eden firmalar için mümkün olduğunca reklam ve promosyon faaliyeti yürütülmesi, özellikle de televizyon ve radyo gibi kitle iletişim medyasının kullanılması faydalı olabilecektir. Romen tüketiciler, televizyon, radyo ve billboard reklamcılığından çok etkilenmekte, bu reklamlarla tanıtılan ürünlerin çok güvenilir olduğunu düşünmektedir.

Diğer taraftan, uzmanlaşmış kuruluşların Romanya için pazar araştırması ile ilgili hizmetler verdikleri bilinmektedir.

Ambalaj, Paketleme ve Etiketleme

Romanya kalite ve güvenlik standartları Romanya Standartlar Enstitüsü yetkisi altındadır. Ülkede, standartları uluslararası standartlar ve AB standartlarına uygun hale getirmeye yönelik olarak mevzuat değişikliği çalışmaları yapılmıştır. Yeni standartların tamamına yakını ISO veya AB standartlarına uyumlandırılmıştır.

Romanya bitki ve hayvan sağlığı önlemlerini AB’ninkilerle uyumlaştırmaya başlamıştır. AB önlemlerinin adaptasyon ve uygulamasının Romanya’ya tavukçuluk ürünleri, sığır eti ve biyoteknoloji ürünleri ihracatına sert etkisi olması beklenmektedir.

Romanya’da üretilen ve ithal edilen malların ambalajları üzerine Tüketici Koruma Kanunu gereğince etiket koyma ve ambalajın içindeki mamulün ne olduğu hakkında açıklayıcı bilgi yazma zorunluluğu vardır.

İthalatı yapılan ürünlerin etiketleme, sağlık ve güvenlik ile ilgili kurallara uymaları yasal zorunluluktur. Yabancı ürünlere uygulanan özel kurallar bulunmamakla beraber ülkeye ihraç edilecek ürünler için Romence etiket hazırlanması gerekmektedir.

Anlaşmazlıkların Çözümü

Ülkede tahkim kararlarının ulusal mahkemeler tarafından uygulanma süreçleri diğer Batı ülkelerindeki gibidir. Bunun yanı sıra, Romanya Ticaret ve Sanayi Odası’nın bünyesinde bir Uluslararası Ticari Tahkim Mahkemesi faaliyet göstermektedir.

İşadamlarının Pazarda Dikkat Etmesi Gereken Hususlar

Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler

Romanya’da iş ilişkilerini belirleyen özel bir takım gelenekler yoktur. Batı iş dünyasının uyguladığı standartlar uygulanır. Bununla beraber, Batı Avrupalı işadamlarından farklı olarak Romenler dakikliğe çok büyük önem vermemektedir.

Romenler sıcakkanlı insanlardır. Yabancıları oldukça iyi karşılarlar. Tanışmalarda tokalaşılır ve ziyarete gidildiğinde normal nezaket kuralları uygulanır. Toplantılarda kartvizit bulundurmak ve tanışılan kişilere vermek önemlidir.

Para Kullanımı

1889/2005 sayılı AB Yönetmeliği çerçevesinde çıkartılan 195/2008 sayılı Kararname uyarınca, AB ülkelerine (Romanya dahil) giriş ve çıkışlar esnasında 10.000 euroyu aşan miktardaki her türlü nakit para ve anılan kararnamenin 1.maddesi uyarınca nakit para olarak kabul edilen çek, senet vb. kıymetli evrakın Gümrük idaresine bildirilmesi gerekmekte olup , sözkonusu bildirim yapılmadığı takdirde, kontrollerde tespit edilen nakit para/kıymetli evrakın değerinin 10.000 Euroyu aşan kısmınının %
40’sine kadar varan miktarlarda cezai müeyyidenin, ayrıca nakit para/kıymetli evraka el konulmasının söz konusu olmaktadır.

Bu çerçevede, ağır cezai müeyyidelerle karşılaşılmaması bakımından vatandaşlarımızın Romanya’ya (ve diğer AB ülkelerine) yapacakları seyahatler esnasında ve AB ülkelerinden ayrılırken yanlarında bulunduracakları nakit para ve kıymetli evrakla (başkasına devredilmesi önünde bir kısıtlama olmayan nama yazılı çekler dahil) ilgili beyan yükümlülüklerine riayet etme konusunda azami hassasiyet göstermelerinin yararlı olacaktır.

Konu hakkındaki ayrıntılı malumata Avrupa Komisyonu’nun aşağıdaki web adresinden erişilmesi mümkün bulunmaktadır.
http://ec.europa.eu/taxation_customs/customs/customs_controls/cash_controls/index_en.htm

Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri

• 1-2 Ocak (Yeni Yıl)
• 6 Ocak (Ortadoks takviminde Paskalya)
• 1 Mayıs (İşçi Bayramı)
• 1 Aralık (Romanya Ulusal Günü)
• 25-26 Aralık (Noel)

Kullanılan Lisan

Romanya’da resmi dil Romence’dir Romence’de Latin alfabesi kullanılır. Bunun yanı sıra, ülkede başta
İngilizce olmak üzere Fransızca ve Almanca da yaygın şekilde konuşulmaktadır.

Ulaşım

Türkiye ile Romanya arasında THY ve Romanya Havayolu şirketi TAROM uçak seferleri düzenlemektedir. Ülkeye denizyolu ile yolcu taşımacılığı pek bulunmamaktadır. Mevcut Ro-Ro taşımacılığı ise, talep yetersizliğinden dolayı fazla kullanılmamaktadır.

Ankara-Bükreş arası demiryolu seyahati 33 saat sürmektedir. Romanya içinde geceleri tren yolculuğu pek güvenli olmamakla beraber, Ankara-Bükreş hattında herhangi bir güvenlik sorunu yaşanmamaktadır. Ülkeye karayolu ile gidişte, Bulgaristan sınırında transit geçiş vizesi almak mümkündür.

Romanya’nın ulusal havayolları şirketi olan Tarom, Romanya, Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika’nın önde gelen merkezlerine hizmet etmektedir. Ülkedeki tüm şehir ve kasabalarda havayolu servisleri mevcuttur.

Ülke içinde otomobil ile seyahat edilmesi halinde trafik kurallarına çok dikkatle uyulması gerekmektedir. Bükreş’te, büyük otellerin Otopeni Havaalanı’na otobüs hizmetleri vardır. Ayrıca havaalanında araba kiralama şirketleri de bulunmaktadır. Ayrıca Otopeni havaalanından şehir merkezine sürekli servis bulunmaktadır.
Romanya’da çok iyi hizmet veren uluslararası ve yerli bir raylı sistem vardır. Günlük çalışan
Wiener-Waltzer Ekspresi ile Viyana’dan Bükreş’e 20 saatte ulaşmak mümkündür.

Haberleşme

Ülkenin yerel telefon servisleri otomatik ve oldukça güvenilirdir. Uluslararası telefon ve telgraf bağlantıları genellikle iyidir.

Romanya’nın uluslararası telefon kodu 0040’dır. Ülke içinde alan kodları bulunmaktadır. Bükreş alan kodu 21, Köstence alan kodu 241’dir. Mobil telefon kullanımı çok yaygındır.

Büyük postanelerden ve otellerden faks göndermek mümkündür. İnternet ve e-mail yaygın kullanılmakta ve çok sayıda İnternet Café bulunmaktadır. Buralarda saati yaklaşık 1 dolara internet hizmetlerinden faydalanmak mümkündür. Ayrıca ülkede büyük kargo şirketlerinin temsilcilikleri vardır.

Yerel Saat

Romanya, Greenwich’e göre 2 saat ileridedir. (GMT+2 saat) Türkiye ile Romanya arasında saat farkı yoktur.

Barınma

Romanya’da çok çeşitli oteller bulunmaktadır. Otel fiyatları, 50 dolardan başlayarak 250-300 dolara kadar çıkmaktadır. Ayrıca uzun dönemli kalınacak yerler de mevcuttur. Kalacak yer bulmak için uluslararası seyahat acenteleriyle ilişki kurulabilir ya da doğrudan temasa geçilebilir.

Önde gelen otellerde faks, teleks ve uluslararası telefon servisleri mevcuttur. Yatak, yemek ve diğer hizmet bedelleri yerel para ile, yerel paraya çevrilebilen herhangi bir para birimiyle, seyahat çekleriyle ve kredi katlarıyla ödenebilir. Nakit Amerikan Doları ve Euro, kolaylıkla değiştirilebilir olduğu için yaygın bir ödeme aracıdır.

Sağlık

Romanya’da tıbbi bakım hala batı standartlarının altındadır. Bununla beraber özel klinikler mevcuttur.

İklim

İklim Avrupa’nın kıtasal özelliklerini yansıtır. Yazlar sıcak ve kışlar soğuktur. Özellikle dağlarda kar yağışı yoğunken ülkenin güney kesimleri nispeten ılıktır. En sıcak ay Temmuz (ortalama 16-30 derece), en soğuk ay ise Ocak’tır (ortalama eksi 7-1 derece). Buna karşılık en az yağış alan ay Şubat, en fazla yağış alan ay ise Haziran ayıdır.

Güvenlik

Güvenlik konusunda, sokaklarda hırsızlık ve kapkaççılık yaygın olmakla beraber, fiziki şiddet yok denecek kadar azdır. Ayrıca, ülkede geceleri sokaklar güvenlidir.