Coğrafi Konum
Kosova 10.908 km2’lik alana sahip bir ülkedir. Güneydoğu Avrupa’da yer alan ülkenin komşuları olan Makedonya güneyinde, Sırbistan kuzey ve doğusunda, Karadağ kuzeybatısında ve Arnavutluk güneybatısında yer almaktadır. Ülkenin komşuları ile sınır uzunluğu toplam 702 km.’dir. Ülkenin Arnavutluk ile 112 km., Makedonya ile 159 km., Karadağ ile 79 km. ve Sırbistan ile 352 km. uzunluğunda sınırı bulunmaktadır.
Kosova topraklarının çok büyük bir kısmını dağlık arazi ve engebeli coğrafi yapılar oluşturmaktadır. Nehir yataklarının beslediği havzalar deniz seviyesinden ortalama 400 ile 700 metre arasında değişen yüksekliklerde bulunmaktadır. Ülkenin yüksek dağlarının yükseltileri ise 2.000 ile 2.500 metre arasında değişmektedir. Kosova’nın Makedonya sınırı boyunca Şar Dağları, güneybatısında Arnavutluk sınırlarındaki Alpler ve kuzeyinde ise Kopaonik Dağları uzanmaktadır. Ceraviça zirvesi 2.656 metre yüksekliği ile ülkenin en büyük yükseltisini oluşturmaktadır. Kosova’nın en alçak noktası ise 297 metre yüksekliği ile Arnavutluk sınırında yer alan Beli Drim tepesidir.
Siyasi ve İdari Yapı
Kosova, Birleşmiş Milletler’in 9 yıllık geçiş yönetiminden sonra 2008’de bağımsızlığını ilan etmiştir. Kosova parlamenter demokrasi ve çok partili sisteme sahiptir. Kosova Meclisi 3 yıl süreyle seçilen 120 üyeden oluşmaktadır. Bunlardan 10’u Kosovalı Sırplar, 10’u Sırp olmayan azınlıklar için rezerve edilmiştir. Meclis, başkanı ve başbakanı atamaktadır. Başkan 3 yıllık süre için seçilmekte ve herhangi bir zamanda tekrar seçilebilmektedir. Bağımsızlık sonrasında Kosova’yı ilk tanıyan ülke Kosta Rika olmuştur. Sonrasında ülkeyi A.B.D., Türkiye, Arnavutluk, İngiltere, Afganistan, Japonya ve Hırvatistan tanımıştır. Ülkenin tanınma süreci artarak devam etmektedir.
Kosova idari bakımdan 30 yerel idareye (belediye) ayrılmıştır. Ayrıca Kosova Hükümeti, Birleşmiş Milletler Özel Elçisi Martti Ahtisaari’nin vekaletine bağlı olarak merkezileştirme süreci kapsamında 8 ayrı ek yerel yönetimin kurulduğunu açıklamıştır. Bu yerel yönetimlerden bazılarının sınırları ise nihai onayın hükümet tarafından verilmesini beklemektedir.
Doğal Kaynaklar ve Çevre
Kosova’da elektrik üretiminin büyük bölümü Kosova A ve Kosova B adlı iki ayrı termik elektrik üretim santrali tarafından gerçekleştirilmektedir. Ülkenin zengin kömür yataklarına sahip olması üretimin çok büyük bir kısmının linyit kullanılarak (%97) gerçekleştirilmesini sağlamıştır. İki santralin elektrik üretim kapasitesi yıllık toplam 1513 MW’dir. Kosova Enerji Kurumu’nun hazırladığı proje kapsamında bir diğer enerji santrali olacak olan Kosova C’nin yapımı için ise çalışmalar sürdürülmektedir. Gazivode’de yer alan 35 MW elektrik üretme kapasiteli hidro elektrik santrali ve ülkenin çeşitli yerlerinde kurulu birkaç küçük hidro elektrik santrali ise üretime küçük katkılar yapmaktadır. Bununla birlikte Kosova elektrik ihtiyacının büyük çoğunluğunu kendi üretimi ile karşılayamamaktadır. 2006 yılında Kosova’da 846 milyon KWh dolayında üretim gerçekleşirken, aynı yılda toplam 4,3 milyar KWh tüketim ortaya çıkmıştır.
Kosova ihtiyacı olan petrol ve petrol ürünlerini tamamen ithal etmektedir. Komşu ülkeleri olan Sırbistan ve Arnavutluk Kosova’ya petrol ve petrol ürünleri ihraç eden iki önemli ülkedir. Petrol ve petrol ürünleri ülkeye boru hattı ile değil, kara yolu ile taşınmaktadır. Ülkenin içerisinde 7 önemli ticaret noktası bulunmakta ve ithalatın tamamı bu noktalardan geçişte kontrol edilmektedir. Kosova’da doğal gaz kullanımına yönelik alt yapı henüz oluşturulmamıştır. Son yıllarda yapılan çalışmalar neticesinde Kosova’ya doğal gaz sağlanması ve kullanımına yönelik projeler ortaya çıkmıştır.
Kosova’nın coğrafi yapısı çoğunlukla dağlık ve dik yamaçlı arazilerden oluşmaktadır. Ayrıca, akarsuların oluşturduğu havzalar da yoğundur. Ekilebilir arazinin yoğun olduğu bölümlerde üretilen önemli tarım ürünleri buğday, mısır, patates, baharatlık biber ve meyvedir.
Nüfus ve İşgücü Yapısı
Yakın tarihinde yaşanan olaylar nedeniyle Kosova’da; 1981 yılından beri sayım yapılmamış, nüfus kayıt sistemi güncellenmemiştir. Bu itibarla; genel olarak nüfus ve nüfusa ilişkin konularda güvenilir rakam vermek olanak dahilinde değildir. Nüfusa ve işgücüne ilişkin oranlar; Kosova İstatistik Kurumu’nun örnekleme yöntemiyle yaptığı anketlerden oluşmaktadır. 2009 yılında yapılan araştırma anketi; 400 bölgeyi, 3857 hane halkını ve 22.520 kişiyi kapsamaktadır.
Kosova İstatistik Kurumu’nun yayımladığı 2014 yılı verilerine göre Kosova ikametli kayıtlı nüfus; 1.804.944’tür. Son dönemde yaşanan göç olaylarından dolayı Kosova nüfusunda kısmen bir azalma olmuştur. 15-29 yaş aralığı genç nüfus oranı % 27,5’tir.
Temel Sosyal Göstergeler
| Resmi Adı | Kosova Cumhuriyeti |
| Nüfus | 1.8 milyon (Aralık 2013 tahmin) |
| Dil | Arnavutça (resmi), Sırpça (resmi), Boşnakça, Türkçe, Romanca |
| Din | Müslüman, Hristiyan |
| Yüz Ölçümü | 10.900 km2 |
| Başkent | Priştine |
| Başlıca Şehirleri | Priştine, Prizren, Firuzağa, İpek, Gilan, Mitroviça |
| Yönetim Şekli | Parlamenter Demokrasi |
| Devlet Başkanı | Hashim Thaci |
| Başbakan | Isa Mustafa |
| Para Birimi | Euro (€) |
Kaynak: CIA-The World Fact Book, Kosova İstatistik Kurumu
Temel Ekonomik Göstergeler
|
2010 |
2011 |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
|
| GSYİH (US $ milyon) |
5.829,8 |
6.694,3 |
6.500,0 |
7.072,3 |
7.386,6 |
6.400,4 |
| GSYİH (€ milyon ) |
4.402,0 |
4.814,5 |
5.058,8 |
5.326,6 |
5.567,5 |
5.771,0 |
| GSYİH (% reel büyüme) |
3,3 |
4,4 |
2,8 |
3,4 |
1,2 |
4,0 |
| Enflasyon (% değişiklik) |
3,5 |
7,3 |
2,5 |
1,8 |
0,4 |
-0,5 |
| Döviz Kuru ( US $) |
0,76 |
0,72 |
0,78 |
0,75 |
0,75 |
0,90 |
| Kredi faiz oranı (%) |
14,3 |
13,9 |
12,9 |
11,1 |
9,2 |
7,2 |
| İhracat (US $ milyon) |
294,0 |
313,1 |
268,8 |
293,9 |
324,6 |
325,3 |
| İthalat (US $ milyon) |
2.144,9 |
2.479,6 |
2.489,6 |
2.443,7 |
2.538,2 |
2.634,9 |
Kaynak: Euromonitor Country Profile, 2016
Üye Olduğu Uluslararası Kuruluşlar
IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), IDA (Uluslararası Kalkınma Ajansı), IFC (Uluslararası Finans Kuruluşu), IMF (Uluslararası Para Fonu), ITUC (Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu), MIGA (Çok Taraflı Yatırım Garanti Kurumu), WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu)
Ekonomik Yapı
Kosova, 2008 yılındaki bağımsızlıktan sonra, çok kısa bir süre içerisinde yasal düzenlemeleri gerçekleştirerek, piyasa ekonomisine geçişte ve makroekonomik istikrarın korumasında önemli gelişmeler kaydetmiştir.
Kosova ekonomisinin yaklaşık % 68,3’ünü hizmet, % 14,1’ini tarım, % 9,6’sını sanayi ve % 8’ini inşaat sektörleri oluşturmaktadır. İşsizlik ve milli gelir rakamları ile halkın yaşayış ve tüketim alışkanlıkları karşılaştırıldığında, kayıt dışı ekonominin önemli bir boyutta olduğu ve halkta büyük ölçüde nakite dayanan bir varlığın bulunduğu anlaşılmaktadır.
Toprakların verimli olmasına rağmen, çoğu çiftlik küçük ve etkin değildir. Tarımsal arazinin büyük çoğunluğu özel olarak işletilmektedir. Buğday, mısır ve şarap önemli ürünlerdir.
Sanayi sektörü metal işleme, basit makine üretimi deri işleme ve ağaç işleme, mobilya alanında faaliyet gösteren küçük ölçekli firmalardan oluşmaktadır.
Altyapı yetersiz olup, Kosova sadece bir önemli karayoluna sahiptir. Enerji kaynakları güvenilir değildir. Bankaların çoğu yabancı mülkiyetindedir. Ülkenin posta ve Telekom operatörleri özelleştirilme sürecindedir.
Kosova’nın resmi para birimi Euro olarak belirlenmiştir. Ancak, ülkenin Kuzey kesiminde ve Sırplar’ın yoğun olduğu bölümlerde halen Sırp Dinar’ı para birimi olarak kullanılabilmektedir. Ticarette Avro’nun kullanılması enflasyonun yükselmesini engellemektedir. Ülke, bağımsızlığın ilan edilmesinden önceki dönemde (2006) Orta Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi’ne (CEFTA) katılım için anlaşma imzalamıştır. Ancak, Sırbistan ve Bosna-Hersek söz konusu birlik içerisinde Kosova’nın bulunmasına karşı çıkmaktadırlar. Bu ülkeler Kosova menşeli mal ve hizmetlerin serbest dolaşım ile gümrük vergisi imtiyazlarına sahip olmasına yönelik gerekli yasal uygulamaları yerine getirmemektedirler.
Ekonomik Performans
Kosova Avrupa’nın en fakir ülkelerinden biri olmasına rağmen, geçmiş 10 yılda istikrarlı büyüme kaydedilmiştir.
2015 yılı Kosova’nın makroekonomik göstergelerine baktığımızda, Gayri Safi Yurt İçi Hasılanın (GSYİH) 5,7 milyar Avro, kişi başı milli gelirin 2.900 Avro, (3161 $) işsizlik oranı %26, enflasyonun % – 0,5 ve ekonomik büyümenin % 3,3 olduğu görülmektedir. 2016 yılı büyüme oranı beklentisi % 3,8’dir. Ekonomik büyüme temel olarak özel tüketim ve kamu yatırımlarındaki artışlardan kaynaklanmakta olup gayri safi yurtiçi hasıla büyük oranda, bankacılık sektörünün verdiği krediler, dışardan gelen işçi dövizleri, yabancı yardımlar ve artan bütçe harcamaları ile finanse edilmektedir.
İşçi gelirleri gayrisafi yurtiçi hasılanın %10-15’i arasında seyretmektedir. Bunun yanı sıra, yabancı yardımlar gayrisafi yurtiçi hasılanın üçte birini oluşturmaktadır.
2015 yılında özel tüketimler %3,5 oranında artmış olup, 2016 yılında %4,2 oranında artması beklenmektedir.
İhracatın orta vadede büyüyeceği öngörülmektedir. Düşük seviyelerdeki verimlilikten dolayı ihracatın tüm ekonomiye katkısının sınırlı olması beklenmektedir.
Cari işlem açığı 2015 yılında gayrisafi yurtiçi hasılanın %8’ini oluşturmuştur. 2016 yılında ise %10,7 ulaşması beklenmektedir. Açığın büyük ölçüde işçi gelirleri ve yabancı doğrudan yatırımlar ile finanse edileceği öngörülmektedir.
Para Politikası
2002 yılında Kosova resmi para birimi olarak Euro’yu kabul etmiştir. Bu durum ülkede istikrarlı bir makroekonomik ortamın oluşturulmasına olanak sağlamıştır.
Kosova Sanayi ve Ticaret Bakanlığı verilerine göre, 2015 yılı Ocak-Kasım döneminde ülkeye 316 milyon € değerinde doğrudan yabancı sermaye girişi yapılmıştır.
Doğrudan yabancı sermayenin ülkelere göre dağılımına ilişkin verilere bakıldığında, 2015 yılında Kosova’ya gelen doğrudan yabancı sermayenin yaklaşık % 22’si İsviçre, %17’si Türkiye, %11’i İngiltere, %11’i Arnavutluk, %9 ise Almanya kaynaklıdır.
Kosova’nın doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının dağılımı incelendiğinde, giriş yapan yabancı sermayenin % 54’üne tekabül eden yaklaşık 171 milyon € bölümün gayrimenkul, kira ve diğer iş faaliyetleri geldiği görülmektedir. Bu miktarın yaklaşık 54 milyon € kısmı finans hizmetleri; yaklaşık 54 milyon € kısmı inşaat; 20 milyon € kısmı ulaştırma ve haberleşme, 14 milyon € kısmı işlem hizmetleri; 12 milyon € enerji ve 10 milyon € imalat sanayine yapılmıştır.
Ticaret Müşavirliğimiz tarafından yapılan çalışmaya göre Kosova’da faaliyet gösteren 41 adet Türk yatırımcı firması tespit edilmiş olup söz konusu firmaların 2015 yılı sonu itibariyle toplam yatırım tutarı yaklaşık 346 milyon ABD Dolarıdır. 2015 yılı sonu itibariyle Türk firmaları tarafından 359’u Türk, 6.034’ü Kosovalı olmak üzere toplam 6.393 kişi istihdam edildiği hesaplanmaktadır.
Kosova’da bulunan yatırımcı firmalarımız ağırlıklı olarak; finans ve sigorta faaliyetleri (%24), üretim faaliyetleri (%21), inşaat (%14), ulaştırma ile depolama (%12) ve sağlık (%5) alanlarında faaliyet göstermektedir.
Türkiye’nin Kosova’ya yaptığı doğrudan yatırımlar içinde 40 milyon Euro ile havaalanı inşaat ve işletmesi yatırımı birinci sıradadır. İkinci sırayı ise 26.3 milyon Euro ile enerji sektörü oluşturmaktadır. Türk firmalarının üstlendiği önemli projelerden olan Priştine Uluslararası Havalimanı İnşaatında yüklenici firma Limak-Airports de Lyon Konsorsiyumudur. Kosova Elektrik Enerjisi Dağıtım ve Tedariki projesinde ise Limak-Çalık Konsorsiyumu yüklenici firma olarak faaliyet göstermektedir.
Kosova’da yatırım yapılabilecek başlıca sektörler arasında tekstil, inşaat, turizm, tarım ve tarıma dayalı sanayiler, gıda, ahşap işleme, madencilik ve enerji, bilgi teknolojileri ve telekomünikasyon, otomotiv ve yan sanayi sektörleri yer almaktadır.
Kosova’da 4.908 yabancı sermayeli şirketin 586’sı Türk işadamlarına aittir. Faal durumda olan Türk firması sayısı ise yaklaşık 325’dir.
Türk Ekonomi Bankası (TEB), Çalık Grubu’na ait BKT ve Türkiye İş Bankası Kosova’da faaliyet gösteren Türk bankalarıdır. (Müşavirlik Raporu)
Özerler Holding’in bir kuruluşu olan Newko Balkan, Remates, Şen Kardeşler Şirketler Grubu’na ait NTP Kamila, Aksoy Grup, Konak İnşaat, Uluova İnşaat, Enka, Limak, FTM Group Kosova pazarında faaliyet gösteren önemli firmalarımızdır. (Müşavirlik Raporu)
Yatırımlara Sağlanan Teşvikler:
Halen uygulamada olan teşvikler aşağıda yer almaktadır;
İleriye taşınan zarar:
Kurumlar Vergisi Nr.03/L-162’ye istinaden; vergi ve sermaye zararı takip eden 7 vergi dönemine kadar ileriye taşınabilmektedir.
Yeni varlıklar için özel indirim:
03/L-16 sayılı Kurumlar Vergisi uyarınca; 1 Ocak 2010-31 Aralık 2012 tarihleri arasında bir vergi mükellefinin iktisadi faaliyetine yönelik yatırım malı satın alması halinde; yatırım malının hizmete girdiği yıldaki iktisap bedelinin %10’u oranında indirim söz konusudur.
Çifte verginin önlendirilmesi:
Kurumlar Vergisi Nr.03/L-16 uyarınca; Kosova dışındaki devamlı işyeri vasıtasıyla Kosova dışındaki ticari faaliyetlerinden kazanç sağlayan Kosova’da ikamet eden ve bu gelirinden dolayı herhangi bir ülkeye vergi ödeyen vergi mükellefinin; bu düzenleme çerçevesinde ödenen vergi tutarına eşit tutarda vergi indirimi söz konusudur.
Söz konusu vergi indirimi; bu ülkede ödenecek vergi tutarı ile sınırlıdır. Ülke bazında ikili anlaşmalar, çifte vergilendirme önlemi ile ilgili hükümlerin önüne geçmektedir.
Gümrükler:
Yerel üretimi teşvik etmek amacıyla; bazı semaye malları, hammaddeler ve tarım girdilerinde gümrük muafiyeti söz konusudur.
Yatırım garantileri:
Dünya Bankası’nın bir uzantısı olan Çok Taraflı Yatırım Garanti Kurumu(MIGA); 20 milyon Euro’ya kadar Kosova’daki yatırımların garantisini sağlamaktadır.
ABD kamu tüzel kişiliği olarak 1971’de kurulan, Denizaşırı Özel Yatırım Kurumu (OPIC) Kosova’da yabancı yatırımcılara siyasi risk sigortası sağlamaktadır.
İş Kurma Mevzuatı
Kosova’da şirket kurma prosedürü kolay ve hızlı bir biçimde tamamlanmaktadır. Şirket kaydı Sanayi ve Ticaret Bakanlığında yapılmaktadır. Şirket kurma prosedürü ortalama 10 gün kadar sürmektedir. Genelde mali müşavir veya avukatlar tarafından takip edilen şirket kurma maliyeti 300 – 500 € civarında olabilmektedir. Buna mali müşavir ücreti dahildir. Şirketler statüleri bakımından değişik türde olabilmektedir:
Şahıs şirketi
Genel ortaklık
Limited ortaklık
Limited Şirket
Anonim Şirket
Yabancı Şirketin Şubesi / Yabancı şirketlerin şubeleri yerli şirket gibi muameleye tabiidir.
Diğer
Kamu sahipliği
Toplumsal şirket (devlet)
Tarım kooperatifleri
Özelleştrime İdaresi altındaki şirket statüsü
Yıllık cirosu 50.000 €’yu aşan şirketler kurumsal şirket olarak addedilip vergi idaresinden vergi numarasına sahip olurlar. Şahıs şirketi, genel ortaklık ve limited ortaklık şirketlerinde sahiplerin tam sorumlulukları bulunmaktadır. 50.000 €’ya kadar ciro yapan firmalar % 3-5’lük vergi dilimine tabidir. 50.000 €’nun üzerinde ciro yapan firmalar % 10 kurumlar vergisi ödemektedirler.
Limited Şirket ve Anonomi Şirket’te kuruluş ve yönetim prosedürleri şöyledir:
Limited Şirket:
Kosova’da limited şirket kurmak için 2500 (ikibinbeşyüz) Euro sermaye koymak gerekir.
Orta büyüklükte bir şirket kategorisinde değerlendirilmektedir ve maksimum 50 ortağı olabilir.
Şirketin limited olduğunu gösteren uzantısı SH.P.K (Shoqeria me pergjegjesi te kufizuar) şeklindedir.
Kayıt işlemleri Sanayi ve Ticaret Bakanlığına bağlı Kosova’daki İşyerleri Kayıt Ajansında (Agjensioni për Regjistirin e Bizniseve ne Kosove – ARBK) yapılmaktadır.
ARBK tarafından verilen formların eksiksiz olarak doldurulması gerekmektedir.
Ek olarak şu belgeler istenmektedir:
Kuruluş sözleşmesi
Şirket tüzüğü
Kira kontratı
Nüfus cüzdanı veya pasaport fotokopisi
Kayıt Ofisine vergi/taksa ödendiğine dair belge
Anonim Şirket
Kuruluşu ve yönetimi Limited şirketinki gibidir farklılık arz eden iki konu mevcuttur:
Kosova’da anonim şirket kurmak için 25.000 (yirmibeşbin) Euro sermaye koymak gerekir.
Büyük şirket kategorisinde değerlendirilmektedir ve ortaklık sayısı sınırsızdır.
Yabancı Firmaların Kosova’daki Şube Kayıtları İçin Gereken Belgeler:
Faaliyette olduğu ülkeden firma şubesinin açılması için Karar.
Yetkili/irtibat kişinin atanma Kararı ve kimlik kartının (ID) fotokopisi
Kosova’da şubesini açtığı firmanın fotokopi ve noterde onaylanmış sertifikası
Firmanın faaliyette olduğuna dair belge (noter onayı ve tercüme ile)
Firma tüzüğünün fotokopisi
Firma Müdürünün pasaport fotokopisi
Kira kontratı ve bina / ofis sahibinin kimlik kartı (ID) fotokopisi
Limited (shpk) ve Anonim Şirket (Sh. A)
Kurmak İçin Gerekli Belgeler:
Kira kontratı (kiraya verenin kimlik fotokopisi) veya tapu / kiraya verenini tüzel kişlik olması durumunda tüzel kişilik kayıt belgesi fotokopisi
Şirket sahibinin kimlik (pasaport) fotokopisi
Şirket kuruluş kararı veya beyanatı
Şirket tüzüğü (SHPK veya Sh A – limited veya anonim) O2 L 123 Sayılı ticari Kuruluşlar Yasanın 33. maddesine göre düzenlenir.
A-0 Formunun doldurulması
Kosova’da şirket kurulduktan sonra yapılması gereken işlemler:
Şirket adına Banka Hesabının açılması
Vergi numarasının alınması / (fiskal no)
Şirket kaşesinin yaptırılması (zorunlu değil ama uygulama açısından gerekli)
Bulunduğu belediyeden İŞ RUHSATININ alınması
Bulunduğu belediye müfettişleri tarafından teknik denetimin yapılması
Çalışanların emeklik fonu ve vergi ödeme kayıt işlemlerinin yapılması (çalışan personel olmayıp da şirket sahipleri kendileri çalışıyorlarsa, bu işlemleri kendilerinin adına yapmakla mükelleftirler.)
KDV numarasının alınması (50.000 € ve üzeri cirosu olan firmalar için)
Gümrük işlemleri! Firmanın kendi adına ithalat ve ihracat yapması için gümrük numarası alması gerekmektedir.
Dış Ticaret
Genel Durum
*Trademap veri tabanında Kosova ile ilgili dış ticaret verileri mevcut olmadığı için, Kosova dış ticaret verileri Kosova Statistical Agency (Kosova Dış Ticaret Kurumu) aracılığıyla temin edilmiştir. İlgili kurumun web sitesinde yıllık armonize sisteme dayalı ikili ve dörtlü gtip bazda dış ticaret verileri kayıtlı olmadığı için detay verilere yer verilememiştir.
Ülkenin Dış Ticareti (bin Euro)
| 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | |
| İhracat |
198.463 |
165.328 |
295.957 |
313.100 |
268.800 |
293.919 |
324.554 |
325.306 |
| İthalat |
1.928.236 |
1.935.541 |
2.157.725 |
2.479.600 |
2.489.600 |
2.450.363 |
2.538.232 |
2.634.867 |
| Dış Ticaret Hacmi |
2.126.699 |
2.100.869 |
2.453.682 |
2.792.700 |
2.758.400 |
2.744.282 |
2.862.786 |
2.960.173 |
| Dış Ticaret Dengesi |
-1.729.773 |
-1.770.214 |
-1.861.769 |
-2.166.500 |
-2.220.800 |
-2.155.221 |
-2.213.678 |
-2.309.561 |
Kaynak: Kosova İstatistik Kurumu (ESK)-
Dış Ticaret Politikası
Hükümet malların ve hizmetlerin hem ülke içinde hem de dışında serbest dolaşımını sağlayabilmek amacıyla liberal bir dış ticaret politikası uygulamaktadır.
Arnavutluk, Bosna Hersek, Hırvatistan, Karadağ, Makedonya, Moldova, Sırbistan ve Kosova arasında 19 Aralık 2006 tarihinde imzalanan Merkezi Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması-CEFTA; Arnavutluk, Karadağ, Makedonya, Moldova ve Kosova’da 26 Temmuz 2007, Hırvatistan’da 22 Ağustos 2007, Sırbistan’da 24 Ekim 2007, Bosna Hersek’de 22 Kasım 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Gümrük uygulamalarını düzenlemek üzere Ağustos 1999’da kurulan UNMIK “Gümrük Hizmetleri”, 12 Aralık 2008 tarihi itibarı ile Kosova Gümrüğü olarak yapılandırılmıştır. 11 Kasım 2008 tarihinde; Kosova Meclisinde yeni Kosova Gümrük Mevzuatı kabul edilmiştir. Kosova gümrük mevzuatı; Kosova’nın ekonomik kalkınma hedefleri paralelinde AB ve Dünya Gümrük Örgütü ile uyumludur. (Gümrük mevzuatı ve ilgili detaylar; http://www.dogana-ks.org/?cid=2,1 adresinde yer almaktadır.)
Gümrük tarife kodu; altılı bazda Dünya Gümrük Örgütü’ne üye ülkelerce kullanılan Armonize Sistem (Harmonized System-HS) Nomenklatürü kodu, sekizli bazda ise Armonize Sistemin altı rakamına iki rakam daha ilave edilerek oluşturulan sekiz rakamlı Avrupa Birliğinin Kombine Nomanklatörü-CN kodu ile uyumludur.
Gümrük rejimine ilişkin bazı düzenlemeler aşağıda yer almaktadır;
Antrepo rejimi: İthalat vergilerine ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmamış yabancı malların tarife ödenmeksizin, gümrük makamlarının denetimine bağlı, kapalı yerlerde korunmasına olanak sağlayan özel bir gümrük rejimidir. Bu uygulama altında; malın korunması, pazarlama kalitesi ve görünümünün geliştirilmesi, satış ve dağıtıma hazırlanması söz konusu olabilmektedir.
Dahilde işleme rejimi: Yabancı malların gümrük vergilerine tabi olmaksızın Kosova’da bir veya daha fazla işlem görerek işlem görmüş ürünlerin elde edilmesi ve elde edilen ürünlerin ihraç edilmesinin esas olduğu bir uygulamadır.
Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi: Serbest dolaşıma girmemiş eşyanın Kosova’da ürünlerin ithalat vergilerine ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın niteliğini veya durumunu değiştiren işlemlere tabi tutulmaları ve bu işlemlerden elde edilen ürünlerin gümrük vergileri üzerinden serbest dolaşıma girmelerine ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir.
Transit rejimi: İthalat vergilerine tabi olmaksızın Kosova menşeli olmayan eşyanın, gümrük gözetimi altında Kosova içinde bir noktadan diğerine taşınmasına izin veren rejimdir.
Geçici ithalat rejimi: Serbest dolaşımda olmayan eşyanın ithalat vergilerinden tamamen ya da kısmen muaf olarak ve ithalat vergilerine tabi tutulmaksızın, Kosova içinde kullanılması ve bu kullanım sırasındaki olağan yıpranma dışında, herhangi bir değişikliğe uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan hükümlerin uygulandığı rejim olarak tanımlanmıştır.
Hariçte işleme rejimi: Serbest dolaşımdaki eşyanın hariçte işleme faaliyetlerine tabi tutulmak üzere Kosova’dan geçici olarak ihracı ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin ithal vergilerinden tam veya kısmi muafiyet suretiyle yeniden serbest dolaşıma girişine ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir.
Tarifeler ve Diğer Vergiler:
CEFTA- Merkezi Avrupa Serbest Ticaret Anlaşmasının 3 nolu ekindeki süt ve krema, sütten elde edilen yağlar, peynir ve lor gibi bazı ürünlerde Hırvatistan hariç olmak üzere söz konusu ülkelerle gümrük vergisi oranları karşılıklı olarak sıfırlanmıştır.
CEFTA ülkeleri dışındaki ülkelere ise % 10 gümrük vergisi uygulamaktadır.
Gümrük vergilerine ilavetten %16 oranında katma değer vergisi ve ayrıca bazı ürünlerde özel tüketim vergisi uygulaması söz konusudur. Özel tüketim vergisi; kahve, meşrubat, alkollü içkiler, sigara ve diğer tütün ürünleri, otomobil, benzin, gibi bazı ürünlerde belirli bir miktar başına sabit bir tutarın belirli bir yüzdesinin alınması şeklinde farklı oranlarda uygulanmaktadır.
Bununla birlikte; bazı eczacılık ürünleri ile tohum, durum buğdayı gibi bazı ürünler gümrük vergisi ve katma değer vergisinden muaftır.
Kosova’da dış ticaret ile ilgili kısıtlama bulunmamakla birlikte; canlı hayvan ve hayvansal ürünler, bitkisel ürünler, gıdalar, eczacılık ürünleri, petrol ürünleri gibi bazı ürünlerin ithalatında Bitki Sağlık Sertifikası, Sağlık Sertifikası, Veteriner Sertifikası, Petrol ve Petrol Ürünleri İthalat Lisansı, Kosova Medicine Agency-KMA Lisansı, Homologasyon Sertifikası, vb. gerekmektedir.
Ayrıca Kosova’ya yapılacak ihracatta gümrük otoritesine ihraç edilen mallara ilişkingümrük beyannamesi, ticari fatura ve menşe şahadetnamesi ibraz edilmesi zorunludur.
Gümrük ve özel tüketim vergi oranları, katma değer vergisi uygulanıp uygulanmadığı, lisanslar, vb. hususlar gümrüğün http://www.dogana-ks.org/tarik/index.htm web sitesinde G.T.İ.P. bazında yer almaktadır.
AB’nin bölgeye genel yaklaşımının hukuki temelini teşkil eden Batı Balkanlara yönelik olarak 1999 yılından bu yana uyguladığı ve bölgeye barış, istikrar ve refah getirilmesi amacını taşıyan İstikrar ve Ortaklık Süreci (İOS) politikası kapsamında, 2000 yılından bu yana “otonom rejim” çerçevesinde AB bölgeye tek taraflı tavizli rejim tanımaktadır. Bu kapsamda, Kosova’ya canlı büyükbaş hayvanlar ve bunların etleri, konserve balık ve bazı deniz ürünleri ile bazı tekstil ürünleri ve şarap hariç olmak üzere, bütün ürünlerde tarife kontenjanı sınırlaması olmaksızın gümrük vergisi muafiyetli pazara giriş imkânı tanımış, diğer taraftan, gümrük muafiyetinden hariç tutulan bazı ürünler için ise tarife kotaları belirlemiştir. Bununla birlikte; söz konusu tercihli uygulama 2010 yılı Aralık ayı sonu itibarı ile sona ermiştir.
Kosova; Aralık 2008 tarihinden itibaren ABD GSP-Genel Preferanslar (Tercihler) Sistemi’nden yararlanmaktadır.Kosova-GSP uygulamasına ilişkin bilgiler; http://www.ustr.gov/sites/default/files/uploads/gsp/asset_upload_file25_15530.pdf adresinde yer almaktadır.
https://dogana.rksgov.net/repository/docs/List_of_licences_for_agencies_in_the_event_of_import!.pdf
Türkiye-Kosova Serbest Ticaret Anlaşması
Ülkemizle Kosova arasında 3 Eylül 2012 tarihinde başlatılan Serbest Ticaret Anlaşması (STA) müzakereleri sonuçlandırılmış olup, söz konusu Anlaşma 27 Eylül 2013 tarihinde Ekonomi Bakanımız Zafer Çağlayan ile Kosova Başbakan Yardımcısı ve Ticaret ve Sanayi Bakanı Mimoza Kusari Lila tarafından Ankara’da imzalanmıştır. Anlaşmanın taraflarca iç onay işlemlerinin tamamlanmasının ardından yürürlüğe konulması hedeflenmektedir. Ülkemizde iç onay süreci tamamlanmış olup, Türkiye-Kosova STA’sı Bakanlar Kurulu’nun 2015/7801 sayılı kararı ile onaylanarak 14 Temmuz 2015 tarihli ve 29416 sayılı Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında yayımlanmıştır. Kosova’daki iç onay süreci ise halen devam etmektedir.
Söz konusu Anlaşma, 2008 yılında bağımsızlığını ilan eden Kosova’nın bağımsızlık sonrası ilk STA’sı olma özelliğini taşımaktadır.
Anlaşma kapsamında ülkemizce 2008 yılından bu yana Kosova menşeli sanayi ürünlerinde uygulanan tek taraflı gümrük vergisi muafiyeti konsolide edilmiştir. Buna karşılık Kosova tarafı sanayi ürünlerinin tamamında Anlaşmanın yürürlüğe girişini takip eden 9 yıl içinde gümrük vergilerini kademeli olarak sıfırlamayı kabul etmiştir.
Tarım ürünlerinde ise ülkemiz sekizli bazda 846 adet gümrük tarife satırındaki gümrük vergilerini Anlaşmanın yürürlüğe girişi ile birlikte sıfırlayacaktır. Buna karşılık Kosova tarafı ülkemiz ihracatı açısından önem arz eden 850 adet gümrük tarife satırındaki gümrük vergilerini kademeli olarak en geç 9 yılda sıfırlayacaktır. Söz konusu ürünlerin Kosova’ya tarım ürünleri ihracatımız içindeki payı %99’dur.
Diğer taraftan, STA’nın imzalanmasının hemen ardından hizmet ticareti müzakerelerine başlanacağı konusunda Kosova ile varılan mutabakat çerçevesinde, en kısa zamanda hizmet ticareti müzakerelerine de başlanacaktır.
Türkiye-Kosova STA’sı sayesinde ihracatçılarımızın Kosova’ya ihracatta karşılaştıkları %10 seviyesindeki gümrük vergisi yükü 9 yıllık süre zarfında önemli ölçüde ortadan kalkacaktır. Böylelikle, Türk ihracatçıları hâlihazırda Merkezi Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması (CEFTA) çerçevesinde Kosova pazarına gümrük vergisiz giriş imkânına sahip olan Arnavutluk, Makedonya, Sırbistan, Bosna ve Hersek, Moldova ve Karadağ ihracatçıları ile eşit koşullarda rekabet edebilecektir.
Söz konusu avantajlı rekabet koşullarının Kosova’yı Türk yatırımcılar için daha cazip hale getirmesi, Kosova’daki üretim ve istihdam yapısının gelişmesine katkı sağlaması ve iki ülke işadamları arasındaki bağların daha da sağlamlaştırılmasına hizmet edecektir.
Ürün Standartları ile İlgili Diğer Uygulamalar
Kosova standartları 10 Aralık 2003 tarihinde yayımlanmış ve BM Güvenlik Konseyi tarafından onaylanmıştır. İstikrar ve Ortaklık Süreci (İOS) çerçevesinde AB standartlarına paralel değişiklikler yapılmaktadır.
Detaylı bilgi Kosova Sanayi ve Ticaret Bakanlığı-Standardizasyon ve Akreditasyon Ajansı’ndan temin edilebilir; http://www.mti-ks.org/
Türkiye’nin Kosova’ya İhracat İthalatı
| Yıl | İhracat $ / Bin | İthalat $ / Bin | Hacim $ / Bin | Denge $ / Bin |
| 2006 |
76.046 |
2.014 |
78.059 |
74.032 |
| 2007 |
120.429 |
3.052 |
123.481 |
117.377 |
| 2008 |
279.423 |
5.148 |
284.571 |
274.275 |
| 2009 |
278.078 |
10.178 |
288.257 |
267.900 |
| 2010 |
293.998 |
13.607 |
307.604 |
280.391 |
| 2011 |
265.829 |
10.106 |
275.935 |
255.723 |
| 2012 |
254.784 |
9.093 |
263.877 |
245.691 |
| 2013 |
278.998 |
9.951 |
288.949 |
269.048 |
| 2014 |
275.645 |
12.783 |
288.428 |
262.862 |
| 2015 |
240.676 |
7.864 |
248.540 |
232.812 |
| 2015 / (1-12 ) |
240.676 |
7.864 |
248.540 |
232.812 |
| 2016 / (1-12 ) |
260.988 |
8.507 |
269.495 |
252.481 |
Kaynak: TUİK
Türkiye’nin Kosova’ya İhracatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)
| GTİP | ÜRÜNLER | 2014 | 2015 | 2016 |
| 1905 | EKMEK, PASTA, KEK, BİSKÜVİ VE DİĞER EKMEKÇİ MAMÜLLER, HOSTİ, BOŞ İLAÇ KAPSÜLÜ MÜHÜR GÜLLACI, PİRİNÇ |
5.076 |
4.477 |
6.173 |
| 6109 | TİŞÖRTLER, FANİLALAR, ATLETLER, KAŞKORSELER VE DİĞER İÇ GİYİM EŞYASI (ÖRME VEYA KROŞE) |
5.042 |
4.918 |
5.590 |
| 9403 | DİĞER MOBİLYALAR VE BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI |
5.575 |
4.252 |
5.067 |
| 5702 | DOKUNMUŞ HALILAR VE DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDELERDEN DİĞER YER KAPLAMALARI |
8.352 |
5.946 |
4.725 |
| 6203 | ERKEKLER VE ERKEK ÇOCUK İÇİN TAKIM ELBİSE, TAKIM, CEKET, BLAZER, PANTOLON, TULUM VE ŞORT (YÜZME KIY |
5.227 |
3.690 |
4.283 |
| 4410 | AĞAÇTAN VE DİĞER ODUNSU MADDELERDEN YONGA LEVHA, ORİENTED STRAND BOARD (OSB), VB. LEVHALAR |
572 |
507 |
4.226 |
| 7604 | ALUMİNYUMDAN ÇUBUKLAR VE PROFİLLER |
4.523 |
4.240 |
3.980 |
| 7308 | DEMİR VEYA ÇELİKTEN İNŞAAT VE İNŞAAT AKSAMI, İNŞAATTA KULLANILMAK ÜZERE HAZIRLANMIŞ DEMİR VEYA ÇELİK |
1.772 |
2.336 |
3.954 |
| 3004 | TEDAVİDE VEYA KORUNMADA KULLANILMAK ÜZERE HAZIRLANAN İLAÇLAR (DOZLANDIRILMIŞ) |
7.617 |
4.148 |
3.858 |
| 8544 | İZOLE EDİLMİŞ TELLER, KABLOLAR VE DİĞER ELEKTRİK İLETKENLER; TEK TEK KAPLANMIŞ LİFLERDEN OLUŞAN FİBE |
2.980 |
2.970 |
3.584 |
| 8474 | TOPRAK, TAŞ, METAL CEVHERİ VB. AYIKLAMA, ELEME, TASNİF, AYIRMA, YIKAMA, KIRMA, ÖĞÜTME, YOĞURMA, KALI |
1.911 |
1.346 |
3.511 |
| 5209 | PAMUKLU MENSUCAT (AĞIRLIK İTİBARİYLE % 85 VEYA DAHA FAZLA PAMUK İÇEREN VE M2 AĞIRLIĞI 200 GR. I GEÇE |
8.214 |
10.695 |
3.475 |
| 8516 | ELEKTRİKLİ SU ISITICILARI, ELEKTROTERMİK CİHAZLAR, ORTAM ISITICILARI, SAÇ VE EL KURUTUCULARI, ÜTÜLER |
3.623 |
3.197 |
3.446 |
| 8450 | EV VEYA ÇAMAŞIRHANE TİPİ YIKAMA MAKİNALARI (YIKAMA VE KURUTMA TERTİBATI BİR ARADA OLANLAR DAHİL) |
2.886 |
2.906 |
3.360 |
| 8302 | ADİ METALLERDEN DONANIM, TERTİBAT VB. EŞYA (MOBİLYA, KAPI, PENCERE, BAVUL, ASKILIK VB İÇİN) |
3.572 |
3.317 |
3.268 |
| 2008 | TARİFENİN BAŞKA YERİNDE BELİRTİLMEYEN MEYVE VE YENİLEN DİĞER BİTKİ PARÇALARININ KONSERVELERİ |
4.011 |
3.164 |
3.231 |
| 8418 | BUZDOLAPLARI, DONDURUCULAR VE DİĞER SOĞUTUCU VE DONDURUCU CİHAZLAR VE ISI POMPALARI |
2.093 |
2.708 |
3.167 |
| 8528 | MONİTÖRLER VE PROJEKTÖRLER, TELEVİZYON ALICI CİHAZLARI |
5.314 |
3.865 |
3.085 |
| 8710 | TANKLAR VE DİĞER ZIRHLI SAVAŞ TAŞITLARI (MOTORLU) (SİLAHLA DONATILMIŞ OLSUN OLMASIN) VE BUNLARIN AKS |
1.275 |
426 |
3.042 |
| 3916 | PLASTİKTEN MONOFİLLER, İNCE VE KALIN ÇUBUKLAR VE PROFİLLER (ENİNE KESİTİNİN EN GENİŞ YERİ > 1MM) |
3.689 |
2.984 |
3.028 |
Türkiye’nin Kosova’dan İthalatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)
| GTİP | ÜRÜNLER | 2014 | 2015 | 2016 |
| 5906 | KAUÇUKLU MENSUCAT |
1.923 |
2.733 |
2.329 |
| 4010 | VULKANİZE KAUÇUKTAN TAŞIYICI KOLANLAR VE TRANSMİSYON KOLANLARI |
2.663 |
1.739 |
2.126 |
| 4707 | KAĞIT VE KARTON DÖKÜNTÜ VE KIRPINTILARI |
1.141 |
233 |
750 |
| 3915 | PLASTİKTEN DÖKÜNTÜ, KALINTI VE HURDALAR |
820 |
386 |
742 |
| 7404 | BAKIR DÖKÜNTÜ VE HURDALARI |
1.640 |
730 |
634 |
| 7314 | DEMİR VEYA ÇELİK TELLERDEN MENSUCAT, IZGARA, AĞ VE KAFESLİKLER; DEMİR VEYA ÇELİKTEN METAL DEPLUVAYYE |
786 |
140 |
576 |
| 6307 | DİĞER HAZIR EŞYA (ELBİSE PATRONLARI DAHİL) |
267 |
265 |
|
| 5509 | SENTETİK DEVAMSIZ LİFDEN İPLİK (DİKİŞ İPLİĞİ HARİÇ) (TOPTAN) |
831 |
16 |
201 |
| 2620 | ARSENİK, METALLERİ VEYA BUNLARIN BİLEŞİKLERİNİ İÇEREN CÜRUF, KÜLLER VE KALINTILAR |
151 |
119 |
144 |
| 4101 | SIĞIR (BUFALO DAHİL) VE AT CİNSİ HAYVANLARIN HAM POST VE DERİLERİ |
222 |
140 |
|
| 9028 | GAZ, SIVI VE ELEKTRİK SAYAÇLARI (BUNLARIN KALİBRE CİHAZLARI DAHİL) |
98 |
||
| 4407 | UZUNLAMASINA KESİLMİŞ, BİÇİLMİŞ AĞAÇ; KALINLIK > 6 MM |
18 |
57 |
|
| 6303 | PERDELER VE İÇ STORLAR; PERDE VE YATAK FARBELALARI |
51 |
||
| 8441 | KAĞIT HAMURU, KAĞIT VEYA KARTONUN İŞLENMESİNE MAHSUS DİĞER MAKİNE VE CİHAZLAR |
49 |
||
| 5804 | TÜLLER VE DİĞER AĞ MENSUCAT (DOKUNMUŞ, ÖRME VEYA KROŞE MENSUCAT HARİÇ), PARÇA, ŞERİT VEYA MOTİF HALİ |
31 |
||
| 8422 | BULAŞIK, ŞİŞE VB YIKAMA VE KURUTMA MAKİNALARI, ŞİŞE, KUTU ÇUVAL VB DOLDURMA, ETİKETLEME MAKİNALARI, |
23 |
31 |
|
| 7602 | ALUMİNYUM DÖKÜNTÜ VE HURDALARI |
1.652 |
680 |
28 |
| 6802 | YONTULMAYA VEYA İNŞAATA ELVERİŞLİ İŞLENMİŞ TAŞLAR (KAYAGAN TAŞI HARİÇ), MOZİK İÇİN KÜP ŞEKLİNDE TAŞL |
26 |
||
| 4823 | DİĞER KAĞIT, KARTON, SELÜLOZ VATKA VE SELÜLOZ LİF TABAKALARI VE BUNLARDAN DİĞER EŞYA |
25 |
20 |
22 |
| 8431 | ÖZELLİKLE 84.25 İLA 84.30 POZİSYONLARINDAKİ MAKİNA VE CİHAZLAR İLE BİRLİKTE KULLANILMAYA ELVERİŞLİ A |
21 |
Kaynak: TUİK
Pazar ile İlgili Bilgiler
Dağıtım Kanalları
Kosova’da iş yapmak isteyen firmalar açısından yerel bir acenta ile çalışmak zorunluluğu bulunmamaktadır fakat pazar hakkında bilgi alabilmek için yerel bir firma ile çalışılmasının faydalı olacağı düşünülmektedir. Kosova’da acenta ve distribütörlüğün çalışma koşulları ile ile ilgili herhangi bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle herhangi bir acenta veya distribütör ile çalışılmaya karar verilmesi halinde sözleşme yapılması faydalı olacaktır. Yapılan sözleşmenin daha sonra yerel mahkemeye tescil ettirilmesi gerekmektedir. Herhangi bir anlaşmazlık durumunda yerel mahkemeler tahkim görevini yürütmektedirler.
Kosova franchising için uygun bir Pazar görünümdedir. Ülkede Benetton, Zara, Mango, Terra Nova vb. firmalar franchising yöntemiyle mağaza açmışlardır. Pazar yeni franchising olanaklarına açık durumdadır. Yerel tüketiciler yüksek kaliteli, güvenilir hizmet ve ürünleri makul bir fiyattan almak istemektedirler. Ülkede özellikle restaurant, otel ve giyim sektörlerinde franchising verebilecek firmalar ihtiyaç duyulmaktadır.
Pazarda mevcut bulunan ithalatçıların büyük bir kısmı aynı zamanda toptancı, distribütör ve/veya perakendeci olarak da çalışmaktadır. Perakende ürünler ağırlıklı olarak aileler tarafından iletilen küçük işletmeler tarafından satılırken son yıllarda süpermarket, alışveriş merkezi ve perakende satış mağazaları açmak üzere yabancı firmalar da ortaklıklar kurarak girmeye başlamışlardır. Kosova’nın denize kıyısı olmaması nedeniyle nakliye hava veya karayolu aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Ülkeye en yakın limanlar Durres (Arnavutluk) ve Selanik’tir.
Fikri, Sınai ve Mülkiyet Hakları
Telif hakkı:
Telif hakları; 2004/45 sayılı Telif ve Fikri Mülkiyet Hakları Yasaına uygun olarak UNMIK’in 46/2006 sayılı kararı ile yürürlüğe konulmuştur.
Ticari Marka;
Ticari markalar hakkındaki 02/L-54 sayılı kanun çerçevesinde; uluslar arası anlaşmalar, AB ve üye ülkelerin yasaları ve uygulamalarına uygun olarak ticari markaların ve ünvanların korunması sağlanmaktadır.
Ticari markaların Patent ve Ticari Marka Bürosu’na kayıt ettirilmesi gerekmektedir.
Endüstriyel Tasarım;
Endüstriyel tasarımlar; 02/L-45 sayılı Endüstriyel Tasarım Kanunu hükümleri çerçevesinde korunmaktadır.
Endüstriyel tasarımın koruması için Patent ve Ticari Marka Bürosu’na kayıt ettirilmesi gerekmektedir.Endüstriyel tasarımın korunması beş yıl sürer ve en fazla 25 yıla kadar uzatılabilir.
Patentler;
Patentlerle ilgili konular 2004/49 sayılı Patent Kanunu çerçevesinde yürütülmektedir. Patent hakkı 20 yıllık süre için verilir. Patent başvurusunun Patent Bürosu’na yapılması gerekmektedir. Başvuru için aşağıda belirtilenlerle başvurumak gerekmektedir;
– Başvuru dilekçesi,
– Buluş konusunu açıklayan tarifname,
– Patentle korunması istenilen buluşun unsur veya unsurlarını kapsayan istem veya istemler,
-Tarifnamede, istem veya istemlerde atıf yapılan resimler,
– Özet
Reklam ve Promosyon
Yabancı firmalar Kosova’da ürünlerini rahatlıkla tanıtabilmektedirler. TV, radyo, gazetenin yanı sıra tüketicilere broşür/tanıtım yazısı dağıtılması pazarda tanıtım için en çok tercih edilen yöntemlerdir. Internet kullanımı fazla yaygın olmamakla birlikte her geçen gün kullanıcı sayısı artmaktadır. Posta sisteminin henüz tam olarak oturmamış olması nedeniyle doğrudan pazarlama henüz fazla kullanılamamaktadır.
Ülkede yayınlana bazı gazetelerin web sayfaları ise aşağıda verilmektedir.
Koha Ditore (Günlük yayınlanıyor-Arnavutça)
www.koha.net
Express (Günlük yayınlanıyor-Arnavutça)
www.gazetaexpress.com
Kosovo Sot (Günlük yayınlanıyor-Arnavutça)
Ambalaj, Paketleme ve Etiketleme
Etiketler aşağıda belirtilen bilgileri içermelidir.
Ürünün adı
İthalatçının tam adresi ve orjinini
Ürünün net miktar/ağırlık/hacmi
İçindekiler
Saklama yöntemi
Mevcut ise tüketicilere yönelik ikazlar
Etiketler Kosova’nın resmi dilinde yazılmalıdır
Satış Teknikleri ve Satışı Etkileyen Faktörler
Kosova Gümrük Kanunu’na göre ithalatçıdan istenen belgeler şu şekildedir.
Sadece Pristina Gümrük Ofisi’nden temin edilebilen belge
Menşe şahadetnamesi
Fatura
Konşimento
Ayrıca, ülkeye ihracatta gerekli olan bazı standart ve sertifikalar da bulunmaktadır. Kosova hükümeti tarafından çıkarılan 2004/12 numaralı yasa standartlar ve sertifikalar ile ilgili düzenlemeleri içermektedir.
Kosova Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın web sayfasından (www.mti-ks.org) ayrıntılı bilgi temin edilebilir.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na bağlı olan Kosova Standartlar Kurumu ve Akreditasyon Başkanlığı ülkede standartlar ve akreditasyon konularında yetkili olan tek kamu kurumudur.
İşadamlarının Pazarda Dikkat Etmesi Gereken Hususlar
Pasaport ve Vize İşlemleri
Kosova Cumhuriyeti, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için vize işlemi uygulamamaktadır. Bununla birlikte başkent Priştine’de bulunan havaalanından ülkeye giriş esnasında sorunlarla karşılaşılmaması için ülkeye geliş amacını gösteren bir belgenin bulundurulması uygun olacaktır. Bu belgeler seyahat edeni karşılayacak kişiye ilişkin yada konaklanacak yer ile ilgili belgeler olabileceği gibi bunlara benzer belgeler de olabilmektedir.
Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri
Kosova’da kanun ile kabul edilen resmi tatiller aşağıda yer almaktadır.
Yeni Yıl, 1 ve 2 Ocak günleri
Kosova Cumhuriyeti’nin Bağımsızlık Günü, 17 Şubat günü
Kosova Cumhuriyeti Anayasa Günü, 9 Nisan
Uluslararası Emekçiler Günü, 1 Mayıs
Avrupa Günü, 9 Mayıs
Ramazan Bayramı, birinci gün
Kurban Bayramı, birinci gün
Katolik Noel’i, 25 Aralık
Ortodoks Noel’i 7Ocak
Katolik paskalyası, Pazartesi yortu günü
Ortodoks paskalyası, Pazartesi yortu günü.
Belirtilen bayram günü Cumartesi veya Pazar gününe rastlarsa bir gün sonra tatil yapılmaktadır.