EDİRNE SELİMİYE YEMİŞ KAPANI

1568 yılında banisi II. Selim’in talebi ile Mimar Sinan tarafından Selimiye Külliyesi’nin inşasına başlanmış, 1572 yılında, görülen lüzum üzerine Mimar Sinan’ın teklifiyle projeye Yemiş Kapanı eklenmiştir. II. Selim’in 15 Aralık 1574 yılında vefat etmesinin ardından Arasta gibi bu proje de yarım kalmış, 1588 yılında Sultan III. Murad döneminde Mimar Hüseyin Çavuş, Selimiye Camii’nin önüne meyve pazarı olan Yemiş Kapanı’nı inşa etmiştir.

Yemiş Kapanı 1752 senesinde yaşanan depremde hasar görmüş, kısmî tamir görmüşse de Devlet-i Aliyye’nin son dönemlerinde birçok vakıf eseri gibi bakımsız kalmış ve bazı bölümleri kullanılmaz hale gelmiştir. 19. yüzyılın sonuna kadar ayakta olan binanın 1900’lü yılların hemen başında özelikle bugün Mimar Sinan heykeli yönündeki bölümleri kaldırılmıştır. Park alanı yapımı için vakıf mülkiyetindeki alan kaydından terkin edilmiş, 1937 yılı itibariyle de Yemiş Kapanı’nın enkazı kaldırılmıştır. Yemiş Kapanı’nın olduğu bu çevre, sonrasında okul bahçesi, pazar yeri ve park olarak kullanılmıştır.

Yemiş Kapanı, Edirne merkezindeki kentsel sit alanında ve UNESCO Dünya Miras Listesinde yer alan Selimiye Camii önünde park alanı içinde kalmıştır. Yemiş Kapanının bulunduğu alan, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 13.11.1976 tarih ve 9514 sayılı kararı ile korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir. 2013 yılında Edirne Belediyesi’nce bu alanda yeni bir düzenleme yapma talebinin Edirne Koruma Bölge Kurulu’na iletilmesi üzerine, Kapan’a ait kalıntıların açığa çıkarılması için kurul kararı ile kazı çalışmalarına başlanmıştır.

Yemiş Kapanı’na ilişkin ilk sondaj çalışmaları 2013 yılı sonunda yapılmış olup, sondaj sonucu Yemiş Kapanı’na ait duvar ve izler bulunmuş, Koruma Kurulu’nca alanda bulunan kalıntıların açığa çıkarılması için sondaj kazısının kurtarma kazısına dönüştürülmesine karar verilmiştir.

Edirne Belediye Başkanlığı tarafından Koruma Yüksek Kurulu’nca alınan karara yapılan itiraz üzerine, konu Yüksek Kurul’da tekrar değerlendirilmiş, kalıntıların tamamen açığa çıkarılması için sondaj kazısının kurtarma kazısına dönüştürülmesi yönünde alınan kararının devamına karar verilmiştir.

Koruma Yüksek Kurulu’nun anılan kararı gereği kurtarma kazısı çalışmalarına 2015 yılı Mart ayında başlanmış olup çalışmalara devam edilmektedir. Yemiş Kapanı’na ilişkin kurtarma kazısı çalışmaları, Edirne Valiliği’nin desteğinde, Toplum Yararına Programlar kapsamında Müze Müdürlüğü’nce istihdam edilen 100 işçi ve Edirne Belediyesi’nce temin edilen 35 işçi ile 10 arkeolog ve sanat tarihçisi uzman personel, 1 fotoğrafçı ve 2 restoratör katılımı ile yürütülmüştür.

Edirne merkezinde bulunan ve 1940’lı yıllardan günümüze kadar çeşitli amaçlar için kullanılan, sonunda da üzeri kapatılarak park alanı haline getirilen Yemiş Kapanı’na ait temeller, Edirne Müze Müdürlüğü tarafından yapılan kazılarla açığa çıkarılmış, Edirne Belediyesi’nce kazı rölevesi hazırlanarak kurula sunulmuştur.

Kapan’ın Gürcistan Ulusal Müzesi arşivinde bulunan fotoğrafı Rus fotoğrafçı Ermekov tarafından çekilmiş, bu fotoğrafta Kapan, kare planlı, avlulu, zemin+1 katlı, kesme taş ve tuğla malzemeye sahip olduğu görülmektedir. Kapan’ın Yediyol Ağzı mevkiine bakan kısmında arazi eğimini kullanan Yemiş Kapanı’nın; duvarlarına dayanan, karşısındaki 1752 depreminde zarar görüp 1. katları yıkılan Havlucular Hanı dükkânları gibi, sokağa bakan dükkânlara sahip olduğu kazı ile ortaya çıkarılmıştır. Bu kısmın ardındaki mekânların, eğim sayesinde depo mekânlar olduğu düşünülmektedir. Bu depo mekânların Yediyol’a bakan kısmın içinde mevcut kuyu dikkat çekicidir. Yapılan kazı çalışmaları sonrası ortaya çıkan kalıntılar, kapanın planını büyük ölçüde vermiştir. Alanda Selimiye’deki gibi su kanallarının devamı ve avlu ortasında şadırvan olduğu da kazılarla ortaya çıkarılmıştır.

 

SPOTLAR

 

1588 yılında Sultan III. Murad döneminde Mimar Hüseyin Çavuş, Selimiye Camii’nin önüne meyve pazarı olan Yemiş Kapanı’nı inşa etmiştir.

 

Yemiş Kapanı’na ilişkin ilk sondaj çalışmaları 2013 yılı sonunda yapılmış olup, sondaj sonucu Yemiş Kapanı’na ait duvar ve izler bulunmuş, Koruma Kurulu’nca alanda bulunan kalıntıların açığa çıkarılması için sondaj kazısının kurtarma kazısına dönüştürülmesine karar verilmiştir.