Sâl-nâme; resmi, özel kurum ve kişiler tarafından genel olarak geçmiş yılların veya bir senenin bütün olaylarını özet halinde her sene tertip edilen ve her nevi bilgiyi topluca göstermek üzere neşredilen eserlere Salname adı verilmiştir. Günümüzde “Yıllık” olarak adlandırılan kelime Farsça sâl (yıl) ile nâme (yazılı şey, mektup) kelimelerinden meydana gelmiştir. Sâl-nâme; resmi, özel kurum ve kişiler tarafından genel olarak geçmiş yılların veya bir senenin bütün olaylarını özet halinde her sene tertip edilen ve her nevi bilgiyi topluca göstermek üzere neşredilen eserlere Salname adı verilmiştir. Günümüzde “Yıllık” olarak adlandırılan kelime Farsça sâl (yıl) ile nâme (yazılı şey, mektup) kelimelerinden meydana gelmiştir. İlk Devlet Salnamesi Sultan Abdülmecit zamanında ve Sadrazam Mustafa Reşit Paşanın talebi üzerine Hayrullah efendi, Ahmet Vefik Paşa ve Ahmet Cevdet Paşa’nın gayretleriyle H.1263 (M.1847) senesinde İstanbulda “Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye” adıyla neşredilmiştir. Osmanlı Devletinde salnamelerinin faydası görülünce genel salnamelerin yanında resmi nitelikte vilayet ve nezaret salnameleri ve özel salnameler de çıkarılmaya başlanmıştır.Resmi salnamelerden olan Vilayet Salnamesi ilk olarak H.1283 (M.1866) senesinde Bosna’da “Salname-i Vilayet-i Bosna” adıyla neşredilmiştir. Yayımlanmış olan salname sayısı vilayetlere göre değişiklik arz etmektedir. Bazı vilayetler bir tek salname yayımlayabilmişken, bazı vilayetler ise; Halep 35, Hüdavendigar (Bursa) 34, Suriye 32, Konya 30, Edirne 28, Bosna 15 def’a olmak üzere muhtelif sayılarda salname neşretmişlerdir.Geleceği gören, konunun önemini çabuk kavrayan Bosna vilayeti yöneticileri ilki “Salname-i Vilayet-i Bosna” H.1283 (M.1866) yılında yayımlanmaya başlanmış, sonuncusu ise H.1308 (M.1891) tarihinde olmak üzere Bosna’de 15 def’a salname yayımlanmıştır. Salnameler, vilayet mektupcusu tarafından hicri yıllar esas alınarak hazırlanmıştır. İlk yıllar yüz küsur sayfadan oluşan vilayet salnamesi zamanla sayfaları artmış yüz seksen sayfaya kadar çıkmıştır.Vilayet salnameleri şehrin geçmiş tarihini daha detaylı ele aldığı için sonraki dönemlerde de bu çalışma devam etmiştir.Bosna Vilayet Salnameleri muhteva bakımından Bosna vilayetine bağlı sancak ve kazaların idari teşkilatıyla birlikte kurumlardaki idarecileri, mutasarrıfları , kaymakamları, zabitan ve askerleri, müdürleri, memur listelerini verdiği gibi, dönemine ait önemli bilgileride ihtiva etmektedir. Bosna 19. Yüzyılın sonlarında 6 Sancak, 42 Kaza ve 14 Nahiyeden müteşekkil olduğunu görüyoruz. 1- Saray Sancağı: Saray, Koyniça, Çelebipazar, Visoka, Vişegrad, Kaladine, Çaniçe. 2-İzvornik Sancağı:İzvornik, Tuzla, Belene, Briçka, Gradçaniçe, Mağlay, Kaladani, Srebreniçe, Perçe, Aziziye-i Zeyr.3-Panaluka Sancağı:Panaluka, Gradişka, Teşene, Derbend, Jebçe.4- Bihke Sancağı:Bihke, Novesel, Ustervişçe, Kostaniçe, Maden, Peridor.5- Travnik Sancağı:Travnik, Glamoç, Prozor, Yayça, Domine.6- Hersek Sancağı:Mostar, Gaçka, Nüvesin, Foça, Lipuşka, Poçtel, İstolaçe, Koniçe, Terebin.Sözkonusu salnameler; Bosna vilayet merkezlerinde kurulmuş olan “Vilayet matbaası”nda basılan bu salnamelerin yerel tarihi ve kültürü bakımından önemli bir yere sahiptir.Kaynakca1-Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 2-Duman Hasan. Osmanlı Salnameleri ve Nevsalleri3-Sami Şemsettin. Kamus’ul Alam4-Kazancıgil R. Gökçe N. Öncel M. Edirne Vilayet Salnamesi5- Salname-i Vilayet-i Bosna 1283MUKADDİME Osmanlı coğrafyasında ilk vilayet salnamesi olması münasebetiyle önemine binaen salnamenin münasebetiyle orjinali ile birlikte aşağıda verilmiştir.Cenâb-ı Mükevvinü’l-ekvân-ı tekâvim-i kâinât müceddid-i tabakât-ı evkât oldukça sâlnâme-i ömr ü ikbâl-i hümâyûnlarını mümteddü’l-ahkâm ve necm-i taliʻ-i ferhunde-matâliʻ-i şâhânelerini ilâ-bekâ’i ufk-ı semâvât nûr-bahş-ı mefârık-ı enâm buyursun. Müced-didiyet-i mutlakadan ibâret olan asr-ı maarif-hasr-ı mülûkânelerinde zîver-i sâhife-i husûl olan envâʻ-ı terakkiyât ve ıslahât-ı mülkiyeye ilâve-i cemîle bulunan vilâyetler sâye-i feyz-vâye-i şahânesinde memâlik-i mahrûse-i şehinşâhîlerinde zînet-sâz-ı hudûs olan asâr-ı medeniyyeti merkez-i kemâle peyveste etmekte ve her vilâyetde envâʻ-ı fevâʼid-i mülkiye ve menâfiʻ-i ilmiye vukûa gelmekde olduğu misüllü semere-i teveccühât-ı kudsiyyet-âyât-ı hilâfetpenâhîleriyle hayyiz-i terakkiyâta vâsıl olagelmekde olan Bosna vilâyetinde dahi işbu seksenüç senesi mâh-ı muharremü’l-harâmının ibtidâsından itibâren vilâyet nâmına bir sâl-nâme tertîb olunmakla bundan hâsıl olan fevâʼid-i maddiye ve mâʻneviyeye teşekküren deâvât-ı temâdî-i eyyâm-ı ömr ü ikbâl ve iclâl-i hazret-i pâdişâhî zîver-i zebân-ı tekrar kılınır. Ancak işbu sâl-nâme-i defʻa-i ûlâ olduğu ve vakt ü zamânın teng bulunduğu cihetle bu senelik bu kadarcık tertîb olunmuş olduğundan inşâallahü Teâlâ ileri senelerde daha mükem-melce tertîb ve tanzîme muvaffak olunması eltâf-ı Samedanîyyeden müstedʻâ bulunmuşdur.
Bir yanıt bırakın